نسترن آبادی:کارشناس ارشد معاونت راهکارهای دیجیتال و هوشمندسازی همراه اول
یکی از مشکل‌هایی که در حال حاضر فناوری بلاکچین در ایران با آن مواجه است، نبود قانون‌گذاری است؛ در حالی که بسیاری‌از کشورها به حوزه بلاکچین وارد شده‌اند، ایران هنوز در ابتدای راه مانده؛ آن هم به این خاطر که مانند بسیاری دیگر از فناوری‌های نوین، در ابتدا مقاومت‌هایی در برابر آن وجود دارد و البته اگر به همین منوال هم ادامه پیدا کند، چه بسا که در زمینه فناوری بلاکچینی، تنها عقب‌ماندگی جبرانی‌نشدنی نصیبش شود.
در این میان شرکت‌های بزرگی که سابقه طولانی فعالیت در زمینه فناوری دارند، می‌توانند در نقش کاتالیزور عمل کرده و کار را برای ورود فناوری‌های نوین آسان کنند؛ کمااینکه در حال حاضر هوش مصنوعی به بسیاری از صنعت‌ها رسوخ کرده و در فعالیت‌های مالی و بانکداری، صنعت، پزشکی و دیگر فعالیت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ یا اینترنت اشیا که آینده متفاوتی برای شرکت‌ها رقم خواهد زد.شرکت همراه اول هم از این قاعده بررسی ساحت فقهی مالیت رمزارزها؛ با نظر به این‌که مال‌های مختلف می‌توانند در ساحت شرعیات فردی یا حکومتی، احکام فقهی و حقوقی مختلفی داشته باشند.
پیروی می‌کند؛ نخستین و بزرگ‌ترین اپراتور ایران که سابقه ۳۰ سالهای در صنعت مخابرات و ارتباطات دارد و می‌تواند در حوزه ورود به فناوری‌های نو مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و بلاکچین طرحی نو دراندازد. مرکز تحقیق و توسعه همراه اول (MCI R&D Center)، به‌منظور تحقیق، توسعه، نوآوری و حمایت از فناوری‌های نوین و بومی در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات مورد نیاز گروه همراه اول، با هدف خودکفایی و استقلال فنی و تخصصی، در قالب یک مرکز زیرمجموعه شرکت ارتباطات سیار ایران (همراه اول)، از بهمن‌ماه ۱۳۹۸ تاسیس شده است؛ این مرکز برنامه‌هایی نیز برای توسعه بلاکچین در کشور دارد.
در این زمینه با نسترن آبادی به گفت‌وگو پرداختیم. او کارشناس ارشد معاونت راهکارهای دیجیتال و هوشمندسازی و در مرکز تحقیق و توسعه همراه اول مشغول به کار است.
آبادی درباره ضرورت ورود به حوزه بلاکچین توضیح داد: بلاکچین از فناوری‌های نوظهور دو دهه اخیر است که به‌مرور زمان مقبولیت آن در جهان گسترش یافت. امروزه بسیاری از کشورهای دنیا به این حوزه وارد شده‌اند و ارزش و به‌دنبال آن جریان‌های درآمدی بزرگی در این حوزه خلق کرده‌اند. ویژگی‌های کلیدی بلاکچین مانند تغییرناپذیری، شفافیت، بی‌نیازی به اعتماد به شخص ثالث و تمرکز، این فناوری را گزینه مناسبی برای بسیاری کاربردها مانند سیستم‌های مالی کرده است. بلاکچین در عین شفافیت می‌تواند حریم خصوصی کاربران را نیز حفظ کند و با برگرداندن مدیریت و کنترل داده‌ها و دارایی‌های افراد به خودشان، قدرت و خطرات سیستم‌های متمرکز را کاهش دهد.
او با اشاره به جایگاه ایران در فناوری بلاکچین، اظهار کرد: در سالهای اخیر شاهد تدریس درس‌های مختلفی در حوزه بلاکچین در دانشگاه‌ها بوده‌ایم. دانشجویان از این درس‌ها استقبال فراوانی می‌کنند؛ چراکه برعکس بسیاری درس‌های دیگر که قابل‌لمس نیستند و در کوتاه‌مدت قابلیت استفاده در عمل و به‌خصوص بازار کار را ندارند، بلاکچین دارای مفاهیم ملموس و کاربردی است و بازار کار خوبی در دنیا دارد. البته از نظر چگونگی و تعداد درس‌های دانشگاهی بلاکچین، هنوز فاصله بسیاری با دانشگاه‌های برتر دنیا داریم. از طرف دیگر می‌توان گفت ایران در زمینه صنعت، جایگاه بالایی در حوزه بلاکچین ندارد. کسب‌و‌کارهای حوزه بلاکچین در داخل کشور بیشتر در حوزه‌های تبادل (صرافی)، آموزش، رسانه و غیره فعالیت می‌کنند و تعداد مجموعه‌هایی که روی پروژه‌های کاربردی بلاکچین در صنایع مختلف مانند مالی، حمل‌و‌نقل، سلامت و غیره کار می‌کنند بسیار کم است.
در این میان اما همواره مانع‌هایی سر راه توسعه فناوری‌های جدید وجود دارد. نبود قانون مشخص و مدون و خاکستری بودن این حوزه و همچنین قانون‌های متضاد با ذات عدم تمرکز و شفافیت و تغییرناپذیری بلاکچین؛ تمایل نداشتن به شفافیت و تمرکز و حذف واسطه‌ها از سوی صاحبان صنعت‌ها؛ آگاهی نداشتن کاربران از مزایای بلاکچین و سخت بودن جذب کاربر به کسب‌و‌کارهای بلاکچینی؛ سخت بودن جذب سرمایه برای کسب‌و‌کارها؛ نبود فرهنگ مسوولیت‌پذیری کامل و آگاهی کاربران درخصوص حفاظت از دارایی‌های خود در یک سیستم غیرمتمرکز؛ بدین‌معنا که فعالیت مالی در سیستم‌های غیرمتمرکز نیازمند آگاهی حداقلی از سیستم و خطرات احتمالی است؛ بی‌میلی سرمایه‌گذاران به ورود به این حوزه به‌دلیل پرخطر بودن سرمایه‌گذاری و طولانی بودن دوره بازگشت سرمایه از مانع‌هایی است که به گفته آبادی، سر راه توسعه بلاکچین در کشور وجود دارد.
او همچنین درباره مانع‌های مشترک ایران و جهان در حوزه بلاکچین توضیح داد: مانع‌هایی که ذکر شد، کم‌و‌بیش در سایر کشورها نیز وجود داشته و دارد؛ اما چیزی که اهمیت دارد نحوه برخورد با این مانع‌هاست. به‌طور کلی هر فناوری جدید با مانع‌های مختلفی از وضع قانون گرفته تا پذیرش از سوی مردم روبه‌رو است. این موضوع درباره بلاکچین بیشتر است چرا که بلاکچین به‌اصطلاح یک فناوری اخلال‌گر (disruptive) است و هم کسب‌و‌کارهای جدید خلق می‌کند و هم برخی کسب‌و‌کارهای موجود را تغییر شکل می‌دهد؛ به‌عنوان مثال واسطه‌ها را حذف می‌کند. با این حال بسیاری کشورها از مانع‌هایی مانند کم بودن مقبولیت کسب‌و‌کارهای بلاکچینی توسط مردم و سرمایه‌گذاران عبور کرده‌اند.
آبادی درباره اهمیت رگولاتوری و قانون‌گذاری فناوری‌های جدید مثل بلاکچین توضیح داد: بلاکچین در عین کارایی و فایده در بسیاری حوزه‌ها خطراتی نیز دارد. درصورت محرمانگی هویت کاربران در یک سیستم مالی مبتنی‌بر بلاکچین، جرم‌هایی مانند پول‌شویی و قاچاق و غیره می‌تواند در آن رخ دهد. به همین دلیل در بسیاری کشورها قانون‌هایی مانند قانون ضدپول‌شویی و تروریسم، کسب‌و‌کارهایی ازجمله صرافی‌ها را به شناسایی و احراز هویت کاربران خود مجبور می‌کند. از طرف دیگر، رمزدارایی‌های تعریف‌شده در سیستم‌های بلاکچینی مانند توکن‌های سهامداری ممکن است مشمول قوانین حاکم بر دارایی‌های سنتی مانند اوراق بهادار شود؛ بنابراین به‌طور کلی قانون‌گذاری در حوزه بلاکچین نیاز است و اهمیت دارد و اتفاقن باعث به رسمیت شناخته شدن این فناوری توسط حاکمیت و به‌تبع آن عموم مردم می‌شود؛ اما نحوه قانون‌گذاری و مواجهه با مساله‌های جدید در این حوزه اهمیت بیشتری دارد.
در این میان نقش شرکتی مانند همراه اول که کاربران زیادی دارد و یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های بورسی و اپراتورهای کشور است، در توسعه فناوری بلاکچین چیست؟ آبادی درباره این موضوع بیان کرد: همراه اول با دراختیار داشتن منابع مالی، سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و نیروی متخصص انسانی می‌تواند در تعریف و پیاده‌سازی و اجرای پروژه‌های فناورانه مبتنی‌بر بلاکچین ایفای نقش کند. همچنین وجود دسترسی به مشترکان همراه اول یک مزیت بزرگ از نظر جامعه هدف کاربران به حساب می‌آید.
او همچنین درباره پروژه‌های بلاکچینی همراه اول توضیح داد: همراه اول یک پلتفرم بلاکچین کنسرسیومی توسعه داده است که می‌تواند بستری برای اجرا و پیاده‌سازی پروژه‌های بلاکچینی مختلف باشد. از این پلتفرم در نمایشگاه الکامپ امسال رونمایی شد. در حال حاضر اپلیکیشن‌های غیرمتمرکزی مانند توکن همراه، توکن وفاداری، توکن پایدار با پشتوانه سیم‌کارت، وام‌دهی غیرمتمرکز، صرافی غیرمتمرکز و حاکمیت غیرمتمرکز روی این بستر پیاده‌سازی شده‌اند. البته این پلتفرم هنوز به‌شکل رسمی شروع به کار نکرده است. تعدادی پروژه دیگر نیز در حوزه بلاکچین در آینده نزدیک نقشه راه همراه اول درنظر گرفته شده است.
آبادی همچنین با اشاره به سیاست همراه اول در پشتیبانی از پروژه‌ها و استارت‌آپ‌های بلاکچینی، گفت: همراه اول آمادگی دارد از ایده‌‌ها و کسب‌و‌کارهای فناورانه حوزه بلاکچین به‌ویژه در مرحله تحقیق و توسعه حمایت کند. همچنین همراه اول می‌تواند با این کسب‌و‌کارها همکاری کرده و به گسترش اکوسیستم بلاکچین کشور کمک کند.
