یک گیک دردسرساز سم بنکمن فرید

ماجراهای «سم بنکمن فرید»

‌چقدر احتمال دارد یک مولتی‌میلیاردر به دلار در یک آخر هفته تمام ثروت خود را از دست دهد؟ فرض کنید که این ثروت معادل ارزش یک‌سال فروش نفت ایران است. چطور می‌شود این همه پول در دو روز نابود شود؟ این اتفاق در نوامبر ۲۰۲۲ به‌عینه برای «سم بنکمن فرید»  Sam Bankman Fried مولتی میلیاردر سی ساله‌ای که مدیرعامل و مالک اکثریت سهام دومین صرافی برزگ رمزارزی دنیا بود، افتاد.

بنکمن مالک و موسس صرافی «اف‌تی‌ایکس» FTX که پس از صرافی بایننس بزرگ‌ترین صرافی دنیا بود، در یک آخر هفته تمام دارایی خود را از دست داد. ماجرا وقتی دراماتیک‌تر می‌شود که بدانیم بنکمن تنها مالک FTX نبود بلکه او از طریق این صرافی یک توکن (یک رمزارز) به نام FTT درست کرده بود که ارزش کل بازار آن یعنی ارزش تمام این توکن‌ها یک روز پیش از سقوط بزرگ، ۱۵۲ میلیارد دلار بود. این دارایی نیز ارزش خود را از دست داد. در مجموع، وقایع به گونه‌ای پیش رفت که در تنها چند روز حدود ۲۰۰ میلیارد دلار ثروت نابود شد و تازه دارایی معنوی و ارزش برند و قیمت کل کسب‌وکار FTX در این محاسبه منظور نشده است. دست پایین را که بگیریم همین ۲۰۰ میلیارد دلار معادل ۴ سال کل صادرات ایران است.

شروع داستان

پنج سال پیش از این سقوط بزرگ، بنکمن یک جوان ۲۵ ساله‌ بود که به بیت‌کوین علاقه داشت. میلیون‌ها جوان مثل او در دنیا، دلبسته‌ آزادی پول هستند، زندگی ساده‌ و بی‌قید و بندی دارند، دارایی آن‌چنانی ندارند و همانی که دارند را نیز در خرید و فروش رمزارزها ترید و یا سرمایه‌گذاری می‌کنند و نگه می‌دارند تا روزی میلیونر شوند. بنکمن از دسته نخست بود یعنی به معامله یا اصطلاحا ترید رمزارزها علاقه زیادی داشت و در «تحلیل تکنیکال» تبحر بالایی به‌دست آورده بود. بنکمن با این ایده که می‌تواند در ترید با تکیه به تحلیل‌های عددی، ثروت‌آفرینی کند، ایده‌ای خلق کرد. او تصمیم گرفت شرکتی تاسیس کند که کارش مدیریت سرمایه و خلق ارزش از طریق ترید باشد. وی نام این شرکت را  «آلامدا ریسرچ» Alameda Research گذاشت، اما آلامدا روز اول سرمایه چشم‌گیری نداشت. برای پسری که یک تویوتا کرولا دست‌دوم سوار می‌شود و حتی لباس مناسبی ندارد و ارزش‌مندترین دارایی‌اش کامپیوتری است که با آن ترید می‌کند، راه‌‌اندازی یک شرکت تریدینگ آن‌هم در آمریکا و در حوزه مالی کار ساده‌ای نبود. پس بنکمن برای تامین سرمایه اولیه سراغ خانواده و دوستان می‌رود و به طرز عجیبی چند میلیون دلار در مدت کوتاهی جذب می‌کند. این مهارت عجیب بنکمن در جذب سرمایه یا تشویق دیگران به سرمایه‌گذاری در ایده‌هایش در مسیر آلامدا چنان درخششی از خود نشان می‌دهد که در کمتر از دوسال آلامدا به شرکتی تبدیل می‌شود که میلیاردها دلار سرمایه را مدیریت می‌کند.

اما بنکمن هنوز همان تویوتا کرولا را سوار می‌شود و اغلب روی کاناپه دفتر کارش می‌خوابد. در مسیر حرکت آلامدا ساده‌زیستی عجیب او به نوعی کنایه‌آمیز و عبرت‌آموز است. بنکمن نه‌تنها ساده‌زیست بود که گیاه‌خوار نیز بود. تمایل بنکمن به رواقی‌گری، موهای پف‌کرده‌ی مجعدش که گویی ماه‌هاست به قیچی آرایشگر سپرده نشد‌ه‌اند، حرف زدن مضحک و اداهایش، زبان بدن شلخته او در لباس‌هایی که معمولا شامل یک تی‌شرت آستین کوتاه، شلوارک و کتانی مستعمل بود، همه آن‌چیزی است که در تضاد با تصویر ذهنی جامعه از یک کارآفرین در حوزه مالی و سرمایه‌گذاری قرار دارد. همین تضادها او را در رسانه‌های اجتماعی پررنگ و برجسته و البته محبوب کرد.

بنکمن تنها چهره شاخص در صنعت رمزارزها و بلاک‌چین نبود که چنین تیپ، ظاهر و سبک زندگی برگزید. «ویتالیک بوترین» Vitalik Buterin هم‌بنیان‌گذار شبکه و رمزارز محبوب اتریوم Ethereum نیز همین است. بوترین که شاید بعد از «ساتوشی ناکاموتو» خالق ناشناس بیت‌کوین، موثرترین فرد در زیست‌بوم رمزارزها باشد نیز از نوجوانی چنین رویه‌ای را در ظاهر و رفتار در پیش گرفته بود. شباهت سبک زندگی و تیپ و لباس بنکمن با بوترین و بسیاری دیگر در این فضا، به پذیرش اجتماعی و محبوبیت او کمک شایانی کرد. زمینه این پذیرش را می‌توان در  ریشه‌های پیدایش رمزارزها جستجو کرد جایی که پیدایش و موجودیت دارایی رمزگذاری‌شده و «دفاتر توزیع شده» در اصل شورش علیه جریان حاکم بر پول در دنیاست و هر فرد موثر در این زیست بوم یک شورشی، یک رواقی و یک اخلال‌گر در نظم حاکم و هنجارها و ارزش‌های آن است.

بنکمن علاوه بر فعالیت‌های تجاری به رسم بسیاری از سرمایه‌داران و میلیاردرهای آمریکا در امور خیریه نیز مشارکت داشت. بنکمن یکی از حامیان «بشردوستی موثر» بوده است و همچنین تعهد داده بود که در طول حیات خود، بخش بیشتری از ثروت خود را وقف امور عام‌المنفعه کند.

معجزه‌ سم بنکمن فرید

در پی موفقیت شرکت آلامدا ریسرچ، بنکمن دوست دختر خود یعنی کارولین الیسون Caroline Ellison را به این شرکت وارد کرد که بعدها تا سمت مدیرعامل ارتقا داد. کارولین در ظاهر و رفتار شبیه بنکمن بود با این تفاوت که به‌تقریب هیچ دانش و تجربه‌ای در امور مالی، شرکت‌داری، بلاک‌چین یا تحلیل نداشت. بنکمن که از موفقیت آلامدا در دو سال نخست فعالیت سرخوش بود و توانسته بود از این طریق شبکه ارتباطی گسترده‌ای ایجاد کند، در سال ۲۰۱۹ صرافی FTX را با جذب سرمایه از چند سرمایه‌گذار خطرپذیر و مرتبط با حوزه رمزارزها پایه‌گذاری کرد.

با محبوبیت فردی سم بنکمن فرید، تلاش زیاد، یک تیم فنی متعهد و قدرتمند، بازاریابی و تبلیغات گسترده توسط سلبریتی‌ها، لابی گسترده با مقامات دولتی و سیاستمداران، صرافی  FTX تنها در دوسال فعالیت به دومین صرافی بزرگ دنیا تبدیل شد و نه‌تنها از رقبای خانگی و مشهور خود پیشی گرفت، بلکه نزدیک‌ترین رقیب برای بزرگ‌ترین صرافی دنیا، یعنی بایننس شد. صرافی FTX حال از دویچه بانک ارزشمندتر شده بود، اما چرخ روزگار به سمت ناموافق می‌رفت.

کارولین الیسون فردی که در حالت عادی حتی برای کارآموزی در یک شرکت رمزارزی شایستگی نداشت. دو مشخصه داشت که باعث شد در دستگاه سم بنکمن فرید رشد کند. اول که دوست دختر بنکمن بود و دوم پدری داشت که یکی از اساتید متنفذ دانشگاه MIT و رییس سابق گری گنسلر در دانشگاه بود.

تایم‌لاین نابودی

۲ نوامبر ۲۰۲۲ – سایت خبری کوین‌دسک در گزارشی از دارایی‌های آلامدا ریسرچ، فاش کرد که این شرکت بیش از ۲ میلیارد دلار دارایی خود از سبد حدود ۱۵ میلیارد دلار کل ذخایرش را به صورت توکن FTT نگه‌داری می‌کند. وجود این میزان از FTT در سبد آلامدا درواقع حاکی از این بود حدود نیمی از کل ارزش بازار FTT در اختیار آلامدا است.

 FTT توکن وفاداری صرافی FTX متعلق به سم بنکمن بود. نکته ترسناک این گزارش این بود که نگهداری FTT به عنوان پشتوانه دارایی هیچ توجیه مالی قابل اعتمادی نداشته است. FTT توکنی درواقع بدون پشتوانه و ارزش بوده و هیچ کاربرد مشخصی نداشته است. خلق این توکن نیز درواقع بی‌حساب و کتاب بوده و FTX بخش کوچکی از این توکن‌ها را به عنوان جایزه بابت فعالیت کاربران در صرافی FTX به آن‌ها هدیه می‌داده و ضمن ارزش‌آفرینی کاذب برای FTT با کمک آلامدا حجم زیادی از این توکن‌ها را به عنوان پشتوانه تعهدات و سرمایه‌گذاری قرار داده بود. فاش شدن میزان ذخایر FTT در آلامدا شروع اتفاقاتی بود که به صورت زنجیروار، آلامدا، ارزش بازار FTT و صرافی FTX را پایین کشید.

۶ نوامبر ۲۰۲۲- «سی‌زی» (CZ) مدیرعامل متنفذ بزرگترین صرافی دنیا که همان «بایننس» (Binance) معروف است، در توییتی با اشاره غیرمستقیم به گزارش چهار روز پیش در کوین‌دسک، اعلام کرد این صرافی کل توکن‌های FTT موجود در ذخایر خود را به فروش می‌رساند.

چندساعت پس از توییت سی‌زی، کارولین آلیسون اعلام کرد ما تمام FTT بایننس را می‌خریم. با این کار او یک هدف را دنبال می‌کرد: حفظ ارزش FTT و در نتیجه حفظ ارزش آلامدا و حفظ ارزش صرافی FTX.

۷ نوامبر ۲۰۲۲- سم بنکمن فرید در چند توییت با ادعای اینکه یک رقیب-بخوانید بایننس- با شایعات غلط در پی ضربه زدن به ماست، نوشت: حال FTX خوب است. وضعیت دارایی کاربران خوب است.

۸ نوامبر ۲۰۲۲- در پیشنهادی عجیب سی‌زی صحبت از خرید صرافی FTX را مطرح کرد. پیشنهادی عجیب که امید را در دل سرمایه‌گذارانی که پول‌شان در FTX گیرافتاده بود، زنده کرد. حقیقت ماجرا این است که شرکت‌های کریپتویی سابقه‌ای طولانی در حمایت از یک‌دیگر در تاریخ کوتاه رمزارزها داشته‌اند. به همان نسبت که رقابت بی‌رحمانه بین این شرکت‌ها وجود دارد، فعالان صنعت بلاک‌چین می‌دانند که در برابر دنیای سنتی پول، تنها هستند و باید هم‌دیگر را حمایت کنند. خود سم بنکمن فرید نیز، در حمایت از کسب‌وکارهای بلاک‌چینی پیشگام بود. فقط چندماه قبل از نابودی FTX، پس از سقوط رمزارز «لونا» Luna، بعضی از کسب و کارهای دیفای تا مرز نابودی رفتند. اینجا بود که بنکمن با کمک ۷۵۰ میلیون دلاری به دو شرکت بلاکفای Blockfi و وویجر Voyager به نجات آنان شتافت. بنکمن در مورد این حمایت سخاوتمندانه به این توضیح اکتفا کرد: لازم است گاهی با صرف کمی پول زیرساخت‌های کریپتو را فعال نگه‌داریم.

اما آیا پیشنهاد خرید FTX از سوی سی‌زی نیز پیشنهادی سخاوتمندانه برای تقویت زیست‌بوم کریپتو بود؟

در فاصله یکی دو روز از پیشنهاد خرید، سی‌زی حرف خود را پس گرفت، چون به قول او، وضعیت خراب‌تر از چیزی است که بتوان FTX را نجات داد. هرچند این حرف سی‌زی درست بود. FTX از دارایی کاربران خود سواستفاده کرده بود با انتشار بدون پشتوانه FTT و استفاده از آن در صندوق آلامدا ریسرچ، سرمایه‌گذاران این شرکت را نیز در وضعیت بسیار خطرناکی قرار داده و منابع حاصل از این اقدامات کلاهبردارانه را با ول‌خرجی به باد داده بود. پس می‌توان به سی‌زی حق داد که حاضر به خرید FTX نباشد، اما نمی‌توان باور کرد که سی‌زی که خود از سرمایه‌گذاران اولیه FTX بوده و حداقل به داده‌های آن‌چین Onchain و وضعیت دارایی‌های FTX دسترسی داشته، نداند وضعیت FTX غیرقابل جبران است، پس پیشنهادش را می‌توان بازی با افکارعمومی و حیثیت بنکمن دانست.

لازم است اشاره شود که در ابتدای تاسیس FTX، سی‌زی صد میلیون دلار در این شرکت سرمایه‌گذاری کرد و حدود یک‌سال قبل از نابودی FTX با دریافت دو میلیارد و صد میلیون دلار که بخشی از آن توکن FTT بود، از شراکت با سم بنکمن فرید خارج شد. اعلام فروش همین موجودی FTT توسط سی‌زی در بدترین زمان ممکن، به نابودی FTX انجامید.

بلافاصله پس از پس گرفتن پیشنهاد خرید توسط سی‌زی، ارزش بازار FTT به‌تقریب نابود و FTX تمام شد.

۱۲ دسامبر ۲۰۲۲- یک‌ماه پس از سقوط بزرگ، سم بنکمن فرید در «باهاماس» Bahams بازداشت و برای دادرسی به آمریکا تحویل داده شد. باهاماس مقر رسمی شرکت بنکمن بود، جایی که او املاک لوکسی را خریداری کرده بود و صحبت‌های زیادی از ولخرجی او و همکارانش در باهاماس منتشر شده است.

رگولاتوری اسم رمز توطئه

واضح است آن‌چه پس از سقوط و بازداشت سم بنکمن فرید رخ داد، کمتر از یک سونامی از حملات مختلف به سم بنکمن فرید و FTX نبود. اما دامنه‌ این حملات تنها به اتهامات مربوط به کلاه‌برداری در افکار عمومی محدود نشد. پرده‌ دیگر ماجرای بنکمن این است که در یک‌سال آخر او بارها به واشنگتن و نیویورک سفر کرده و با مقامات دولت و کنگره آمریکا برای رگولاتوری صرافی‌های رمزارزی لابی کرده بود. لابی‌هایی که به زعم بسیاری از فعالان کریپتو نه فقط برای کمک به زیست‌بوم رمزارزها که بیش‌تر برای ایجاد رانت و مصونیت برای FTX، بلکه نوعی خیانت به هم‌قطاران در مسیری پرخطر هم بوده است.

یادمان باشد که سم بنکمن فرید از یک خانواده عادی نبوده و پدر و مادر حقوق‌دان او با افراد متنفذی در ایالات متحده حشر و نشر داشته‌اند. پدرش وکیل مالیاتی سناتور «الیزابت وارن» Elizabeth Warren بوده است. سناتور وارن، بزرگ‌ترین دشمن رمزارزها در سنای آمریکاست. او از هیچ اقدامی در سنا برای محدودسازی و نابودی زیست بوم کریپتو کوتاهی نکرده است. مادر سم‌بنکمن نیز از سران کمپین انتخاباتی «هیلاری کلینتون» بوده است و یک لابی لیبرال دموکرات فعال را هدایت می‌کند.

سم بنکمن فرید هم‌چنین پس از جورج سوروس George Soros، بیش‌ترین میزان کمک مالی را به ستادهای انتخاباتی نمایندگان کنگره و سیاست‌مداران آمریکایی هدیه کرده بود.

قصه به اینجا ختم نمی‌شود و سم بنکمن فرید حداقل دوبار ملاقات حضوری با گری گنسلر داشته است. گنسلر که هم‌اکنون و در بخش عمده‌ای از دوران فعالیت FTX بر صندلی ریاست «کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا» SEC تکیه زده است، به‌قاعده باید فردی باشد که با نظارت مانع از اقدامات کلاه‌بردارانه بنکمن می‌شد، اما در این مدت مشغول لابی با بنکمن برای رگولاتوری کریپتو بوده است. این در شرایطی است که گنسلر از اساس دردسرهای زیادی برای صرافی‌های رمزارزی و سازندگان توکن‌ها و پروژه‌های رمزارزی در آمریکا ایجاد کرده است.

ماجرا وقتی جالب‌تر می‌شود که به یاد آوریم گنسلر در MIT رمزارز درس می‌داده و پدر کارولین الیسون رییس دپارتمان اقتصاد در همان دانشگاه است.

افتضاح FTX در واقع حاصل تلاش فردی سم بنکمن فرید نبوده و لابی گسترده‌ای از سیاستمداران و اساتید MIT و استنفورد نیز دستی بر آتش داشته‌اند.

اطلاعات ریز و درشت فراوانی از سم بنکمن فرید و FTX در این مدت منتشر شده است، اطلاعاتی که در شرایط عادی و با صرف پول در روابط عمومی FTX در صورت عادی بودن شرایط این شرکت شاید منتشر نمی‌شد. در آخرین روزها تلاش سم بنکمن فرید برای یک عملیات قوی با به خدمت گرفتن «کوین اولیری» Kevin O’Leary تاجر و میلیاردر معروف برای دفاع از FTX ناکام ماند. اولیری با دستمزد ۱۵ میلیون دلاری از محل دارایی‌های باقی‌مانده برای سم بنکمن فرید، تلاش زیادی کرد که نابودی FTX را توطئه‌ رقیب خارجی این شرکت، یعنی بایننس نشان دهد. این تلاش هرچند مورد توجه رسانه‌ها و افکارعمومی قرار گرفت، اما حداقل در کوتاه‌مدت به تبرئه سم بنکمن فرید در افکارعمومی منجر نشد.

قضیه سم بنکمن فرید دنیایی از مسایل ریز و درشت و اطلاعات درست و غلط دارد. تئوری‌های توطئه فراوانی نیز در حاشیه مطرح شده است که به دلیل مستند نبودن، قابل پذیرش نیست.

این مقاله را با اشاره به این نکته به پایان می‌برم که وقتی فهرست اتهامات مختلف و جرایم احتمالی که سم بنکمن فرید مرتکب شده است را مرور کنیم، از سواستفاده از دارایی مشتریان، لابی با سیاستمداران، انتشار پول بدون پشتوانه و ایجاد ضرر برای مردم، سم بنکمن فرید هیچ جرمی مرتکب نشده که به‌طور مکرر و مستمر از جانب بسیاری از بانک‌ها و بانک‌های مرکزی دنیا هر روز اتفاق نیفتد.

سم بنکمن فرید اول، یک تویوتا کرولا دست‌دوم سوار می‌شود و حتی لباس مناسبی ندارد و ارزش‌مندترین دارایی‌اش کامپیوتری است که با آن ترید می‌کند. سم بنکمن بعد از سه سال، همین آدم بود درحالی که ده‌ها میلیارد دلار دارایی کاربران را در دو شرکت خود بدون داشتن یک حسابداری ابتدایی در اختیار داشت، همان‌قدر شلخته بود و در باهاماس بی‌حد و حصر ول‌خرجی می‌کرد.

پوریا آسترکی

در همین رابطه این مصاحبه را نیز بخوانید