معطل گذاشتن دغدغه رهبر انقلاب
جهان با ظهور وب ۱.۰، به دنیای اینترنت پا گذاشت و با بروز وب ۲.۰، کاربران اینترنتی را به تعامل و تولید محتوا در شبکه‌های اجتماعی واداشت. امروز اما پای وب ۳.۰ به میان آمده و با تمام ابهاماتی که هنوز درباره آن وجود دارد، با ویژگی تمرکززدایی که این فناوری به ارمغان آورده، همین حالا هم دنبال‌کنندگان زیادی را جذب کرده است. با وجود این، در ایران برخلاف تاکید مقام معظم رهبری بر پیش‌گام شدن در حوزه وب ۳.۰ از ابتدای دهه ۹۰، تاکنون کوچک‌ترین گام‌ها در این مسیر برداشته شده و نه‌تنها برای این‌که حرفی برای گفتن داشته باشیم کافی نیست، بلکه حتی کشور را دچار عقب‌ماندگی‌های جدی هم کرده است.
عناوین این مقاله:
وب ۳.۰ دو مشخصه اصلی دارد بلاک‌چین و هوش مصنوعی
بلاک‌چین و هوش مصنوعی، با وجود این به نظر می‌رسد در کشور ما هنوز کمی برای قدم گذاشتن در دنیای وب ۳.۰، تردید وجود دارد. از یک طرف مسوولان بر ضرورت ورود به فناوری‌های نوین تاکید دارند، در مقابل اما برخی دیگر به‌دلیل دغدغه‌های به‌جا یا در مواردی نگرانی‌های بی‌مورد، راه را برای پیشرفت این فناوری‌ها در کشور سد می‌کنند. در این میان اما به نظر می‌رسد هسته حاکمیت، ضرورت توسعه وب ۳.۰ در کشور را درک کرده است. در این خصوص با «رضا تقی‌پور»، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی گفت‌وگو کردیم. تقی‌پور با اشاره به تاکید مقام معظم رهبری به توسعه فناوری‌های نوظهور اظهار کرد: «اشاره مقام معظم رهبری درباره وب ۳.۰ به ابتدای دهه ۹۰ مربوط می‌شود، یعنی نگاه ایشان به‌قدری مبتنی‌بر فناوری‌های پیشرو است که آن زمان این انتقاد را داشتند که چرا وب ۳.۰ را ما اختراع نکنیم. البته اصل این ماموریت بر عهده شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز تحقیقاتی، علمی و دانشگاه‌های ماست که باید این موضوع را دنبال کنند. تاکید مقام معظم رهبری همواره بر این است که این حرکت‌ها باید مردمی باشد؛ خود مردم، نخبگان و دانشمندان باید کار را پیش ببرند. بخشی از کار هم که به حکمرانی مربوط می‌ِشود، بر عهده مسوولان است که باید تسهیل و حمایت کنند از این‌که این فناوری‌ها با شاکله درست و مشوق‌هایی که در مسیر این‌ها قرار می‌گیرد، سرعت لازم را داشته باشد؛ برای این‌که کشور ما هم بتواند پابه‌پای دنیا و کشورهایی که در این زمینه صاحب دانش و فناوری هستند، پیش برود. با وجود این اگر یک ارزیابی کلی داشته باشیم، باید اقرار کنیم در ۱۲ سالی که از فرمایش ایشان می‌گذرد، تلاش‌هایمان کافی نبوده و در مسیر توسعه وب ۳.۰، آن‌چنان که باید و شاید گام‌های موثری برنداشتیم.»
لزوم ثروت‌آفرینی با فناوری‌های نو
نماینده مجلس شورای اسلامی با بیان این‌که امروزه یکی از مسیرهای موفق برای ثروت‌آفرینی در سطح ملی فناوری‌های نو مانند بلاک‌چین و هوش مصنوعی است، اظهار کرد: «این موضوع چند ضلع اصلی دارد. ضلع اصلی دانشمندان و مراکز دانشی است که باید تلاششان را انجام دهند، در حاکمیت هم باید حمایت از این جریان وجود داشته باشد که مسیر را باز کرده و شرایط را تسهیل کنند برای این‌که مراکز و شرکت‌های دانش‌بنیان بتوانند شکوفا شوند و به‌سرعت رشد پیدا کنند. در نهایت هم بحث تجاری‌سازی و ثروت‌آفرینی مطرح شده و این مسیر از سوی بنگاه‌ها هموار می‌شود. البته مجلس به سهم خودش سعی کرده با تسهیل در این مسیر و تصویب قانون جهش دانش‌بنیان، موانع را بردارد اما جا دارد که سایر مراکز تحقیقاتی و مدیریتی هم به این موضوع بپردازند و شرایط را بیش از پیش تسهیل کنند.»
در ۱۲ سال گذشته، تلاش‌هایمان کافی نبوده و در مسیر توسعه وب ۳، آن‌چنان که باید و شاید گام‌های موثری برنداشتیم.
تقی‌پور درباره علت تعلل در رگولاتوری فناوری‌های نوین بیان کرد: «یک تفکر و سیاست کلی در مجلس وجود دارد، آن هم این‌که نمایندگان ترجیح می‌دهند برای ایجاد هماهنگی بین مجلس و دولت، این‌گونه موارد به‌صورت لایحه و پیشنهاد از سوی دولت به مجلس مطرح شود. البته ما شاهد بودیم در همین مجلس یازدهم، در مواردی که دولت‌ها به‌موقع اقدام نکردند، خود مجلس پیش‌قدم شد و مواردی را به‌صورت طرح پیشنهاد داد. یکی از این موارد، قانون «مدیریت داده‌ها و اطلاعات ملی» است. در زمینه حکمرانی داده این خلا قانونی را داریم و بسیاری از کسبوکارها از این منظر بلاتکلیف هستند و نمی‌دانند که اگر سرمایه‌گذاری انجام دهند، منافع آن‌ها چقدر تضمین می‌شود و تا چه میزان می‌توانند بازگشت سرمایه داشته باشند.»
چشم مجلس به دولت برای لایحه بلاک‌چین
او با اشاره به اقدامات مجلس در این زمینه توضیح داد: «در زمینه هوش مصنوعی از آبان ماه ۱۴۰۱ در مجلس شورای اسلامی فراکسیون هوش مصنوعی و حکمرانی داده تشکیل شد و ۵۲ نفر از نمایندگان عضو این فراکسیون هستند. ما در این مدت تلاش کردیم با برگزاری نشست‌های مختلف با حضور دست‌اندرکاران و فعالان هوش مصنوعی، چهارچوب‌های حکمرانی و نیازمندی‌ها به قانون استخراج شود. تا در یک فرصت مناسب با مشورت خود بخش خصوصی و فعالان حوزه، بتوانیم زمینه را برای پر کردن خلا موجود در حوزه قانونی و حکمرانی فراهم کنیم. البته در زمینه بلاک‌چین توقع ما این بود که دولت لایحه‌ای پیشنهاد دهد و چهارچوب‌ها را مشخص کند، بیشتر با نگاه تسهیل کسبوکارها و این‌که شرکت‌ها و محصولات دانش‌بنیان بتوانند در این زمینه با خیال راحت و با بهره‌مندی از نگاه دولت گام بردارند.»
این نماینده مجلس شورای اسلامی با بیان این‌که همه دغدغه‌ها و نگرانی‌ها باید در نظام حکمرانی مطرح شود، گفت: «اگر این نظام حکمرانی را تعریف کنیم، یک چهارچوب دارد و فرصت‌ها و تهدید‌ها و همچنین نقاط قوت و ضعف طرح احصا می‌شود. آن چهارچوب تعیین می‌کند که کجا باید تشکیک کنیم، یا اگر تهدید یا آسیبی متصور است، چه از طریق داخلی‌ها و چه از طریق خارجی‌ها، به آن توجه کنیم. هدف ما هم این است که سرمایه مردم از بین نرود و مردم ضرر نکنند، مثل بسیاری از نمونه‌هایی که در گذشته اتفاق افتاده، از جمله صندوق‌های غیرمجاز سرمایه‌گذاری که بسیاری مالشان را باختند. البته این صندوق‌ها با پدیده‌های نو قابل مقایسه نیست، اما هر پدیده‌ای اگر چهارچوب نداشته باشد، می‌تواند به آسیب‌هایی هم منجر شود. بنابراین ما راه‌حل را در تبیین نظام حکمرانی می‌دانیم.»
پایه فناوری‌های نوپدید، به جای سرمایه و سخت‌افزار، مغزافزار است
در این میان فناوری‌های نو هر روز پیشرفت می‌کنند و شاید تعلل در این زمینه خلل‌های جبران‌ناپذیری وارد کند. تقی‌پور هم می‌گوید این مطالبه درست است که باید به کار سرعت داد. او با اشاره به تاخیر در رگولاتوری حوزه رمزدارایی‌ها بیان کرد: «یکی از دلایلی که مجلس به این موضوع ورود نکرد، این بود که ما منتظر بودیم این چهارچوب در قالب یک لایحه از طرف دولت، پیشنهاد شود. امیدواریم در مجلس بعدی با سرعت بیشتری به این موضوع بپردازند و با استعداد و ظرفیتی که در کشور وجود دارد، زمینه لازم شکوفا شود.»
تقی‌پور در پایان خاطرنشان کرد: «فناوری‌های نوپدید شاخصه‌ای دارند، این‌که غنا و پایه عمده آن‌ها به جای این‌که بر سرمایه، سخت‌افزار و تجهیزات باشد، مبتنی‌بر مغزافزار است. خوشبختانه بارها ثابت شده که این توان و ظرفیت را در کشور وجود دارد و نخبگان ما در شرکت‌های دانش‌بنیان روز‌به‌روز در این زمینه فعال‌تر می‌شوند. بدین‌ترتیب این امید افزایش می‌یابد که می‌توانیم با تکیه بر دانش‌های نو، ثروت‌آفرینی کنیم و در جهت رفاه مردم گام برداریم.»
