گفت‌وگو با هادی تیزهوش، رییس اتاق بازرگانی ایران و روسیه
صنعت کریپتوکارنسی و ارزهای دیجیتال به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد خود، به سرعت در بازار جهانی پیشرفت کرده است و امروزه شاهد این هستیم که افراد و سازمان‌های زیادی در زندگی روزمره با این مقوله سروکار دارند. با این حال و با وجود تمام مزیت‌ها و ویژگی‌های مثبتی که در این زمینه به چشم می‌خورد، همچنان مشکلات و چالش‌های زیادی گریبان‌گیر کشورها است که باید مورد توجه زیادی قرار بگیرد.
عناوین این مقاله:
در این مطلب قصد داریم به‌طور مجزا به مشکل تحریم‌های غرب علیه کشورها در استفاده از ارزهای دیجیتال بپردازیم و به طور خاص دو کشور ایران و روسیه در منطقه خلیج فارس و همکاری مشترک این دو کشور در راه‌اندازی ارز دیجیتال مشترک آن‌ها برای حل این مشکل را مورد بحث قرار دهیم.
تحریم‌های غرب علیه ایران و روسیه
تحریم‌های کشورهای غربی علیه برخی از کشورها از جمله ایران و روسیه، مقوله جدیدی نیست و مدت زمان متمادی است که شاهد اعمال این تحریم‌ها علیه این کشورها بوده‌ایم. این تحریم‌ها شامل محدودیت‌های مالی، تجاری و صادراتی است که بر اقتصاد کشورهای هدف تاثیر مستقیم دارد.
در همین راستا در مصاحبه اخیری که با هادی تیزهوش، رییس اتاق بازرگانی ایران و روسیه، انجام دادیم، وی خاطرنشان کرد:
«با توجه به شرایط تحریمی پیش‌آمده برای دو کشور، به‌طور حتم هر شیوه‌ای که بتواند تحریم‌های اعمالی را کم‌اثر یا بی‌اثر کند باید مورد توجه قرار گیرد و استفاده از رمزارزها یکی از این شیوه‌هاست و چنانچه با برنامه‌ریزی درست و مشخص انجام پذیرد می‌تواند با تسهیل در تبادل پول، نتایج مطلوبی را در حوزه تجارت بر جای گذارد. اما این امر نیاز به مقدمات و بسترهایی دارد که باید فراهم شود.»
هادی تیزهوش
این در حالی است که چنین تحریم‌هایی به دلیل عدم رعایت برخی اصول و قوانین بین‌المللی توسط کشورهای هدف، مورد انتقاد زیادی واقع شده است و برخی کشورها به دنبال لغو یا تخفیف آن‌ها هستند.
با این حال، تحریم‌های بین‌المللی همچنان به عنوان یک ابزار سیاسی برای فشار و تحت فشار قرار دادن کشورهای هدف استفاده می‌شود.
در این میان، دو کشور ایران و روسیه مدت‌هاست که در تلاش برای یافتن راه‌حل‌های جدید برای توسعه اقتصاد در این کشورها بوده‌اند. در ایران، استفاده از ارزهای دیجیتال به دلیل تحریم‌های بین‌المللی و عدم دسترسی به بانک‌های خارجی، به یکی از راه‌حل‌های اقتصادی تبدیل شده است.
در روسیه نیز تداوم تلاش‌های این کشور برای توسعه قدرت نظامی و تاثیرگذاری در مناطق مختلف جهان و استفاده از ارزهای دیجیتال در توسعه صنعت فناوری و نیز کاهش وابستگی به دلار آمریکا، به عنوان یک راه‌حل اقتصادی مطرح شده است.
تلاش ایران و روسیه در استفاده از ارزهای دیجیتال برای دور زدن تحریم‌های غرب و همکاری مشترک این دو کشور در زمینه ارزهای دیجیتال، یکی از موضوعات مهم در حوزه اقتصادی جهان است.
استفاده از رمزارزها به عنوان راهکاری برای دور زدن تحریم‌های غرب، به دلیل عدم وابستگی این ارزها به اشخاص ثالث و عملکرد مستقل از بانک‌ها و سازمان‌های مالی، و همچنین قابلیت انتقال سریع و راحت این دارایی‌های دیجیتال، آن را به ابزاری مناسب برای رفع این‌گونه مشکلات تبدیل کرده است. علاوه‌براین، استفاده از ارزهای دیجیتال، باعث کاهش وابستگی به سیستم بانکی جهانی می‌شود و این امر به دلیل کنترل غرب بر سیستم بانکی جهانی، برای کشورهایی مانند ایران و روسیه بسیار حایز اهمیت است.
در همین راستا، روسیه و ایران در حال حاضر در حال همکاری در زمینه رمزارزها هستند و پروژه رمزارزی مشترک ایران و روسیه یکی از نتایج این همکاری است. هدف این پروژه، ایجاد یک ارز دیجیتال پایدار برای منطقه خلیج فارس است. با توجه به نوسانات قیمت شدید در بازار رمزارزها، استفاده از یک ارز دیجیتال پایدار می‌تواند به کاهش نوسانات قیمت ارزهای دیجیتال، تسهیل معاملات تجاری بین کشورها و گسترش بازار ارزهای دیجیتال در منطقه کمک کند.
همکاری مشترک ایران و روسیه در زمینه ارزهای دیجیتال
روسیه و ایران دو کشور بزرگی هستند که به دلیل موقعیت جغرافیایی و منابع طبیعی غنی، همواره در نظرات جهانی بسیار مهم بوده‌اند. گفتنی است کشور روسیه در پی تهاجم نظامی به اوکراین با تحریم‌های گسترده غرب مواجه شد و همین مساله باعث شد تا روسیه روابط خود را با ایران و چین گسترش دهد.
به دلیل مسایل امنیتی و قوانین مربوط به رمزارزها، دو کشور ایران و روسیه مدت‌ها است که در تلاش برای پذیرش رمزارزها به عنوان ابزاری برای تجارت خارجی و همکاری مشترک در زمینه رمزارزها بوده‌اند.
هادی تیزهوش، در این راستا به این موضوع اشاره کرد که: در چند سال اخیر، به‌ویژه بعد از تحریم‌های روسیه برخی از مقام‌های روسی و ایران به صراحت از احتمال بهره‌برداری از ارزهای دیجیتال به جای دلار صحبت کردهاند.
تیزهوش در ادامه گفت: در این میان، علیرضا پیمان‌پاک، رییس وقت مرکز توسعه تجارت ایران، در جلسه هم‌اندیشی با کسب‌وکارهای حوزه تجارت الکترونیک که در ۲۷ دی سال ۱۴۰۱ برگزار شده بود، از راه‌اندازی رمزارز مشترک ایران و روسیه خبر داده بود و خبرگزاری روسی Vedomosti هم با اعلام این خبر گفت این توکن قرار است به عنوان روش پرداخت در تجارت خارجی استفاده شده و به نام «توکن منطقه خلیج فارس» (Token of the Persian Gulf region) شناخته شود.
به بیانی ساده‌تر، هدف اصلی رمزارز مشترک ایران و روسیه، امکان انجام تراکنش‌های فرامرزی با استفاده از رمزارزها به جای استفاده از ارزهای فیات مانند دلار آمریکا، روبل روسیه یا ریال ایران است.
وی در آن زمان اعلام کرد که قرار است پلتفرم‌های ایرانی با مشارکت همکاران روسی خود، بازار منطقه‌ای خود را گسترش دهند. او همچنین از فراهم شدن اقدامات اتصال شبکه بانکی ایران به «میر» نیز خبر داده بودند که از دیدگاه وی اتصال شبکه بانکی دو کشور و حمایت از دوگانه روبل و ریال با توجه به شرایط حاکم بر تجارت کشور، از اولویت بیشتر و مهم‌تری برخوردار است.
همچنین بر اساس گفته‌های «الکساندر براژنیکوف» (Alexander Brazhnikov)، مدیر اجرایی انجمن صنایع رمزنگاری و بلاک‌چین روسیه که در همایش تکنوبلاک ایران حضور داشت، این توکن در قالب «استیبل‌کوین» و دارای پشتوانه طلا است. براساس گزارش‌های رسانه‌ای، این ارز ابتدا قرار است در منطقه ویژه اقتصادی «آستاراخان»، محلی در روسیه که محموله‌های ایران پذیرفته می‌شود، مورد استفاده قرار گیرد.
«محمدرضا شرفی» عضو «انجمن بلاک‌چین ایران» نیز در مصاحبه خود با گروه پژوهش ایرنا ضمن اشاره به این موضوع که رمزارز در حوزه فعالیت‌های اقتصادی قرار دارد به مهم‌ترین کارایی آن یعنی تسریع و تبدیل فرآیندهای مربوط به انتقال و تبادل ارزش تاکید کرد.
شرفی با عنوان این مطلب که درواقع رمزارزها، رمز مشترک در جهان هستند که اکنون در سطوح مختلف در حال استفاده هستند، اما تاکنون برای معاملات میان دولت‌ها مورد استفاده قرار نگرفته و دولت‌ها هم برنامه مدونی در این زمینه نداشته‌اند، نتیجه‌گیری کرد که تنها راه موجود برای استفاده از این فناوری به منظور تبدیل و تسریع انتقال پولی، تعریف بسترهای مشترک است.
هادی تیزهوش، رییس اتاق بازرگانی ایران و روسیه، در بخش دیگری از مصاحبه خود گفت:
«ایران و روسیه هر دو کشوری هستند که استفاده و فعالیت‌های مرتبط با رمزارزها و دارایی‌های دیجیتال را تا حدی ممنوع یا محدود اعلام کردهاند و در عین حال سعی در دور زدن تحریم‌های جهانی با استفاده از رمزارزها در بخش تجارت خارجی دارند و این موضوع اجرای آن را تا حدی دشوار خواهد کرد. با این اوصاف از آن تاریخ تاکنون وضعیت طرح اعلام‌شده همچنان نامعلوم است.»
هادی تیزهوش
چرا ایران و روسیه تصمیم به همکاری در زمینه ارزهای دیجیتال گرفتند؟
همکاری ایران و روسیه در زمینه رمزارزها به دلیل چند عامل مختلف است. اولین عامل، تحریم‌های اقتصادی و مالی دولت‌های غرب علیه این دو کشور است. استفاده از رمزارزها می‌تواند به عنوان راهکاری جدید برای توسعه اقتصادی عمل کند.
عامل دوم، تنش‌های سیاسی و نظامی در منطقه است. ایران و روسیه در منطقه خلیج فارس به دنبال تقویت روابط خود هستند و همکاری در زمینه رمزارزها می‌تواند یکی از راه‌حل‌های این هدف باشد.
سومین دلیلی که همکاری مشترک رمزارزی میان ایران و روسیه را تقویت می‌کند، ارزش بالای رمزارزها است. با توجه به رشد سریع بازار رمزارزها در سال‌های اخیر، استفاده از این دارایی‌ها می‌تواند کسب درآمد و سود بالا برای این کشورها را به دنبال داشته باشد.
به طور کلی، پروژه استیبل‌کوین مشترک ایران و روسیه نشان‌دهنده همکاری مثبت در زمینه رمزارزها است و می‌تواند به کاهش نوسانات قیمت ارزهای دیجیتال، تسهیل معاملات تجاری بین کشورها و گسترش بازار ارزهای دیجیتال در منطقه کمک کند.
به نظر می‌رسد این ارز دیجیتال، ایران و روسیه را قادر سازد تا به زودی ارزهایی مانند دلار و یورو را از تجارت خود حذف کنند و وابستگی خود را به این ارزها کاهش دهند. با توجه به تحریم‌هایی که آمریکا برای هر دو این کشورها اعمال کرده است، این اقدامات به رشد تجارت خارجی بین ایران، روسیه و سایر کشورها کمک شایانی خواهد کرد.
آیا همکاری مشترک ایران و روسیه در راه‌اندازی رمزارز مشترک موفق خواهد بود؟
با وجود تداوم تلاش‌های دو کشور در راه‌اندازی رمزارز مشترک، هنوز هیچ‌کس نمی‌تواند با قطعیت، پاسخی برای این سوال پیدا کند. این ایده هنوز در مراحل اولیه خود قرار دارد و بسیاری از جزییات آن هنوز به طور کامل مشخص نیست.
به‌علاوه، در صورت موفقیت این اقدام، آمریکا و دیگر کشورهای غربی ممکن است اقداماتی برای محدود کردن استفاده از این رمزارز مشترک انجام دهند. به هر حال، با توجه به تحریم‌هایی که برای هر دو کشور اعمال شده است، این همکاری می‌تواند به رشد تجارت خارجی بین دو کشور کمک زیادی کند.
شایان ذکر است «الکسی ددوف» (Alexey Dedov)، سفیر جدید روسیه در تهران در دیدار اخیر خود در اوایل اردیبهشت ماه ۱۴۰۲، به این نکته اشاره کرد که دو کشور «به توسعه همکاری‌های خود در تمامی زمینه‌ها از جمله ارزهای دیجیتال ادامه خواهند داد.»
به عقیده ددوف، تهران و مسکو پتانسیل بسیار بالاتری در مقایسه با ارقام موجود در زمینه همکاری‌ها و تعاملات اقتصادی دارند.
وی با اشاره به تهیه سند همکاری‌های بلندمدت بین دو طرف خاطرنشان کرد که «این سند یک توافق بسیار محکم است که تقریبا تمام جنبه‌های همکاری ایران و روسیه را دربر می‌گیرد».
سفیر جدید روسیه در تهران در خصوص افزایش استفاده از ارزهای ملی در تبادلات منطقه‌ای و بین‌المللی بر این باور است که «روند دلارزدایی ادامه و گسترش خواهد یافت».
گفتنی است چندی پیش نیز علیرضا پیمان‌پاک از افتتاح اولین نمایندگی یک بانک روسی در ایران خبر داد. پیمان پاک در پست توییتی در این رابطه نوشت: «پس از تلاش‌های مستمر و پیگیری سازمان توسعه تجارت، بانک VTB دومین بانک بزرگ روسی، دفتر نمایندگی خود را در ایران تاسیس کرد.»
این اولین بانک روسی است که در ایران حضور مستقیم داشته و در انتقال بخشی از درآمدهای ارزی از شبکه تراستی به شبکه بانکی و شفافیت تجارت، فعالیت موثر خواهد بود.
شرفی نیز در این رابطه گفت هرچند ارتباطی میان راه‌اندازی بانک روسی و استفاده از رمزارز مشترک وجود ندارد، اما باید گفت که وجود بانک‌های خارجی در ایران به توسعه روابط تجاری ایران با کشور تاسیس‌کننده بانک مرکزی، کمک بسیار زیادی می‌کند. به خصوص در شرایط تحریمی که این نیاز بسیار مهم و ضروری هم به نظر می‌رسد.
سخن پایانی
در مجموع این‌طور به نظر می‌رسد که این تصمیم تهران و مسکو به منظور حذف تدریجی دلار آمریکا از مبادلات بانکی و تجاری، نشانه دیگری از افزایش همکاری و دوستی دو کشور باشد.
به گفته رییس اتاق بازرگانی ایران و روسیه، کارشناسان دلارزدایی، عبارتی که به پایان فرمانروایی و تسلط دلار به عنوان اصلی‌ترین ارز مرجع تجارت بین‌المللی اشاره دارد، معتقدند دلارزدایی نباید به جایگزینی ارزی دیگر با دلار تعبیر شود؛ بلکه دلارزدایی حالتی است که در آن اعتبار دیگر ارزها موازی با دلار افزایش یافته و دیگر دلار در تجارت جهانی مسلط نباشد. ارزهای دیجیتال هم یکی از این گزینه‌هاست.
به گفته کارشناسان و خبرگان این حوزه رمزارز ایران و روسیه و جایگزین کردن آن به جای ارزهایی مانند دلار و یورو هنوز عملیاتی نشده و زیرساخت‌های خاص خود را برای اجرا می‌طلبد که باید توسط دو کشور فراهم شود.
هرچند این موضوع را نیز نباید نادیده گرفت که اگرچه این همکاری، روابط ایران و روسیه را در سطح دوجانبه یا در چارچوب اتحادیه اقتصادی اوراسیا تقویت می‌کند، اما نمی‌تواند به همه چالش‌های مالی، بانکی و تجاری ناشی از تحریم‌های جامع غرب علیه هر دو کشور پاسخ دهد.
حال باید منتظر ماند و دید این پروژه مشترک چه زمان به سرانجام می‌رسد و آیا تلاش‌های ایران و روسیه در دور زدن تحریم‌های بین‌المللی با استفاده از ارزهای دیجیتال و مشارکت فعال در تجارت خارجی، می‌تواند اثرات منفی تحریم‌های جهانی را کم‌رنگ کند و آینده بهتری را برای اقتصاد این کشورها رقم بزند یا خیر.
