از تاسیس OpenAI تا اخراج و بازگشت
امروزه کمتر کسی پیدا میشود که نام فرد سرشناس و مشهوری چون «ایلان ماسک» (Elon Musk) به گوشش نخورده باشد. ایلان ماسک بهعنوان یکی از بزرگترین نخبگان عصر مدرن، با بهرهگیری از تفکر نوآورانه، ارایه محصولات هوشمند، ترقی هوش مصنوعی، ایجاد تحول در بازار ارزهای دیجیتال و سایر عرصهها، توانسته تاثیرهای عمیقی در دنیا ایجاد کند. از جمله شخصیتهایی که نامش بیش از همه در کنار ایلان ماسک شنیده شده و به گوش میرسد، کسی نیست جز «ساموئل اچ آلتمن» (Samuel H. Altman) یا همان سم آلتمن.
عناوین این مقاله:
سم آلتمن، این نابغه جوان، یکی از موفقترین و شناختهشدهترین کارآفرینهای آمریکایی، با سنی نزدیک به ۳۷ سال، تاکنون توانسته به موفقیتهای بیشماری در حوزههای مختلف از جمله برنامهنویسی، بلاگنویسی و سرمایهگذاری دست پیدا کند. درواقع آلتمن یکیاز بزرگترین سرمایهگذاران پرریسک آمریکایی به شمار میرود و صحت این موضوع را میتوان در سرمایهگذاریهای متمادی او در شرکتهای مختلف دانست. از جمله مهمترین شرکتهایی که آلتمن در آنها سرمایهگذاری کرده، میتوان به پینترست (Pinterest)، ردیت (Reddit)، ایربیانبی (Airbnb)، تیسپرینگ (Teespring)، استرایپ (Stripe) و آسانا (Asana) اشاره کرد.
جوانی و دوران تحصیل سم آلتمن
سم آلتمن در ۲۲ آوریل سال ۱۹۸۵ در شهر سنت لوئیس ایالت میزوری آمریکا و در خانوادهای یهودی متولد و در همانجا بزرگ شد. او در سن هشت سالگی برای نخستین بار صاحب اولین کامپیوتر شخصی خود شد. سم آلتمن تحصیل خود را در دبیرستان جان باروز ادامه داد و بعد از آن به دانشگاه استنفورد (Stanford University) رفت و تحصیلات خود را در رشته علوم کامپیوتر آغاز کرد.
نکته جالب توجه اینکه او نیز مانند بسیاری از نابغهها، از جمله استیو جابز (Steven Paul Jobs)، تصمیم به ترک تحصیل گرفت و در سال ۲۰۰۵ دانشگاه را رها کرد. درست است که آلتمن موفق به اتمام تحصیل و اخذ مدرک دانشگاهی خود نشد؛ اما در سال ۲۰۱۷، دانشگاه واترلو بهسبب سوابق و استعدادهای درخشان آلتمن، یک مدرک افتخاری به او اهدا کرد.
تاریخچه حرفهای سم آلتمن از ابتدا تا به امروز
در سال ۲۰۰۵ و در سن ۱۹ سالگی،سم آلتمن بهعنوان یکی از بنیانگذاران و مدیرعامل شرکت «لوپت» (Loopt) مشغول به فعالیت شد. لوپت یک شرکت مستقر در ایالت کالیفرنیا در ایالات متحده است که به کاربران گوشیهای هوشمند، امکان بهاشتراکگذاری موقعیت خود بهصورت انتخابی با سایر افراد را میدهد.
پس از دستیابی به این موفقیت و جذب نزدیک به ۳۰ میلیون دلار سرمایه در سال ۲۰۱۲، شرکت لوپت بهدلیل ناکامی در جذب مشتری و عدم درآمدزایی کافی، با ورشکستگی مواجه و درنهایت تعطیل شد. بعد از این اتفاق، شرکت «گرین دات» (Green Dot Corporation) به خرید شرکت تعطیلشده لوپت به ارزش ۴۳.۴ میلیون دلار اقدام کرد؛ اما آلتمن با پایان کار خود در لوپت، همچنان در دنیای کاری حضور فعال داشت و نهتنها به فعالیتهای حرفهای خود بهطور جدی ادامه داد، بلکه نقشهای جدیدی نیز بر عهده گرفت.
او از سال ۲۰۱۱ بهصورت پارهوقت فعالیت خود را در شرکت «وای کامبینیتر» (Y Combinator) آغاز کرد. وای کامبینیتر (YC) یکی از تاثیرگذارترین شتابدهندهها در جهان است که به بیش از ۲۰۰۰ شرکت از جمله ردیت، توییچ (Twitch)، دراپباکس (Dropbox) و ایربیانبی خدمات ارایه داده است.
در فوریه سال ۲۰۱۴، «پل گراهام» (Paul Graham)، یکی از بنیانگذاران وای کامبینیتر، آلتمن را بهعنوان مدیرعامل این شرکت معرفی کرد.
در همین سال،سم آلتمن با انتشار پست وبلاگی، ارزش وای کامبینیتر را بالغبر ۶۵ میلیارد دلار اعلام کرد و نوشت که امیدوار است تعداد شرکتهای حمایتشده توسط وای کامبینیتر به ۱۰۰۰ شرکت جدید در سال گسترش پیدا کند. او با تلاش فراوان، به گسترش و پشتیبانی از شرکتهای فناوری پرداخت و این مسیر را با جدیت پیش برد.
در سال ۲۰۱۵، مجله شناختهشده «فوربز» (Forbes)، آلتمن را بهعنوان بهترین سرمایهگذار زیر ۳۰ سال و پل گراهام همکارش را بهعنوان یکی از پنج بنیانگذار استارتآپ جذاب در بازه زمانی ۱۹۷۹ تا ۲۰۰۹ معرفی کرد.
در مارس ۲۰۱۹، شرکت وای کامبینیتر بهطور رسمی اعلام کرد که آلتمن بهمنظور تمرکز بیشتر بر شرکت تازه تاسیسشده خود با نام «اوپنایآی» (OpenAI)، دیگر مدیرعامل این شرکت نخواهد بود. آلتمن بهدنبال تصمیم جدید خود، از اوایل سال ۲۰۲۰، سمت مدیرعاملی وای کامبینیتر را واگذار کرد و بهطور رسمی مدیرعامل اوپنایآی شد.
«قطعه دیگری که در کنار تمرکز اهمیت دارد، شدت است. استارتآپها هم همواره با شدت بالا کار میکنند.»
سم آلتمن
معرفی شرکت اوپنایآی
شرکت اوپنایآی ۱۰ دسامبر سال ۲۰۱۵ در شهر سانفرانسیسکو آمریکا تاسیس شد. سرمایهگذاران اولیه این شرکت دو تن از افراد مشهور و سرشناس جهان، یعنی ایلان ماسک و سم آلتمن بودند که این شرکت را با سرمایه نزدیکبه یک میلیارد دلار بنا نهادند. هدف اصلی تاسیس این شرکت تمرکز بر توسعه هوش مصنوعی بیخطر و بیضرر و ابزارهای یادگیری ماشین برای بازیهای کامپیوتری بود و پس از گذشت کمتر از یک سال از تاسیس رسمی آن، یعنی در تاریخ ۲۷ آوریل ۲۰۱۶، اولین پیشنهاد هوش مصنوعی یعنی نسخه عمومی اوپنایآی با نام Open AI Gym و پلتفرم آن به مردم جهان معرفی شد.
بعد از این رونمایی، این شرکت کار خود را بهمدت دو سال بر تحقیق و توسعه عمومیتر هوش مصنوعی ادامه داد.
نتیجه این کار و تلاش سخت، دومین محصول مهم و شناختهشده اوپنایآی در سال ۲۰۱۸، یک مدل زبانی و از پیش آموزش دادهشده یعنی مدل جیپیتی (GPT) بود. جیپیتی یک شبکه عصبی یا مدل یادگیری است که عملکردی مشابه مغز انسان دارد و میتواند با منبع اطلاعاتی که دارد، زبان انسان را درک کند و به آن پاسخ دهد.
در تاریخ ۵ دسامبر سال ۲۰۱۶، اوپنایآی پلتفرم جدیدی را بهمنظور اندازهگیری و آموزش هوش مصنوعی از طریق منابعی همچون بازیها و وبسایتها منتشر کرد. در اوت ۲۰۱۷، بهمناسبت تورنمنت «بازیهای ویدیویی بینالمللی دوتا ۲» (The International 2017 Dota 2)، شرکت اوپنایآی برای اولین بار یک مسابقه بین یکی از بازیکنان حرفهای دوتا ۲ به نام «دندی» (Dendi) و هوش مصنوعی برگزار کرد.
کسانیکه تجربه انجام این بازی را دارند میدانند که بازی دوتا ۲ از دسته بازیهای ویدیویی دشوار است و قطعن با نام و سطح بازی بازیکن معروف، دندی، آشنا هستند. جالب است بدانید دندی در این مسابقه از یک هوش مصنوعی شکست خورد و هوش مصنوعی بهراحتی توانست دندی را از سر راه بردارد و مسابقه را بهنفع خود تمام کند!
پس از اتمام مسابقه، «گرگ براکمن» (Greg Brockman)، مدیر ارشد تکنولوژی اوپنایآی، اعلام کرد که این ربات، تنها طی یک آموزش دو هفتهای توانسته نحوه انجام بازی دشوار دوتا ۲ را یاد بگیرد. این اتفاق نشان از توانایی بالای هوش مصنوعی در مواجهه با چالشهای پیچیده و سخت مانند بازی دوتا ۲ دارد.
سال ۲۰۱۸ برای اوپنایآی سالی متفاوت بود، زیرا در آن سال ایلان ماسک این شرکت را ترک کرده و علت این قضیه را تعارض فعالیتش در اوپنایآی با برنامه تسلا اعلام کرد.
در سال ۲۰۱۴، پس از استعفای مدیرعامل شبکه اجتماعی ردیت، سم آلتمن برای مدت زمان کوتاهی به مدت هشت روز، در این سمت مشغول به کار شد. در جولای ۲۰۱۵، او بازگشت استیو هافمن (Steve Huffman) را بهعنوان مدیرعامل ردیت اعلام کرد. علاوهبر نقشهای گذشته، آلتمن بهعنوان رییس هیئتمدیره در دو شرکت انرژی هستهای به نامهای هلیون (Helion) و اوکلا (Oklo) نیز فعالیت داشته است.
او تاکید دارد که انرژی هستهای نقش بسیار مهمی در توسعه حوزه فناوری ایفا میکند و دلیل سرمایهگذاری خود در این شرکتها را نیز همین موضوع عنوان کرده است.
سوابق کاری و حرفهای آلتمن به همینجا منتهی نمیشود. او بهعنوان یکی از افراد فعال و سرشناس در زمینه ارزهای دیجیتال نیز شناخته میشود. سم آلتمن در سال ۲۰۲۰ شرکت «ورلدکوین» (Worldcoin) را تاسیس کرد.
با گسترش و توسعه تکنولوژی هوش مصنوعی و رباتها، خیلیها نگران این موضوع هستند که بعد از این چگونه میتوان تفاوت فعالیت انسان از ربات را در فضای اینترنت تشخیص داد؟ اینجا بود که سم آلتمن دست به توسعه پروژه ورلدکوین زد.
«پروژه ورلدکوین یک اقتصاد جهانی و شبکهای هویتی است که براساس اثبات شخصیت هر فرد کار میکند».
سم آلتمن
این پروژه بهطور کلی دو هدف عمده را دنبال میکند. هدف اولیه این پروژه ایجاد و راهاندازی توکنی است که مالکیت کامل آن تحت نظر انسانها باشد و این بهمعنای دسترسی انسانها به اقتصاد جهانی بهصورت عادلانه و یکسان است و هدف دوم هم مساله احراز هویت بیومتریک از همه انسانها است.
نحوه عملکرد ورلدکوین به این صورت است که این شبکه برای ایجاد هویت دیجیتال و شناسه آن، از ویژگی منحصربهفردی به نام شناسه جهانی یا «ورلد آیدی» (World ID) استفاده میکند. ورلد آیدی که به پاسپورت دیجیتال هم شناخته میشود، یک شبکه هویت جهانی حریم خصوصی است که کاربران را قادر به تایید هویت ازطریق اسکن شبکیه چشم میکند.
افراد با اسکن عنبیه چشم خود به جامعه ورلدکوین میپیوندند و پایگاه داده آن را قویتر میکنند. با تقویت این پایگاه داده، تشخیص انسان از ربات در فضای اینترنت آسانتر و مطمینتر میشود.
ورلدکوین ازطریق هویت دیجیتال منحصربهفرد میتواند نقش مهمی در احراز هویت در دنیای آنلاینی ایفا کند که هوش مصنوعی هم بهشکلی پیشرفته در آن رو بهرشد است.
گفتنی است دو عنصر مهم دیگر در پروژه ورلدکوین عبارتند از کیف پول ارز دیجیتال ورلد اپ (World App) و ارز ورلدکوین (WLD).
اخراج عجیب و شوکهکننده آلتمن از اوپنایآی و سقوط قیمت ورلدکوین
۲۷ نوامبر سال جاری، خبری عجیب منتشر شد و همگان را در شوک بزرگی فرو برد. در این خبر اعلام شد که سم آلتمن از سمت مدیرعاملی اوپنایآی کنار گذاشته شده و «میرا موراتی» (Mira Murati) بهطور موقت جایگزین او شده است. اوپنایآی بهدنبال این خبر در بیانیهای اعلام کرد که هیئتمدیره این شرکت دیگر به توانایی آلتمن برای ادامه رهبری شرکت اعتماد ندارد!
برخی افراد مانند «ران کانوی» (Ron Conway)، سرمایهگذار فعال در سیلیکونولی (Silicon Valley)، اخراج آلتمن از اوپنایآی را با اخراج استیو جابز، موسس و مدیرعامل بزرگ و مطرح اپل از این شرکت مقایسه کرده و آن را کودتا خواندند.
پس از اخراج آلتمن، گرگ براکمن، یکی دیگر از موسسان و رییس هیئتمدیره این شرکت نیز از سمت ریاست هیئتمدیره کنار گذاشته شد تا کودتا در اوپنایآی تکمیل شود.
اخراج آلتمن درست زمانی اتفاق افتاد که اوپنایآی تحت مدیریت او در هفتههای گذشته با برگزاری کنفرانسی به رونمایی از امکانات نوآورانه و تازهای در چت جیپیتی پرداخته بود.
در واکنش به این خبر، سهام شرکت مایکروسافت بهعنوان سرمایهگذار اصلی و مالک ۴۹ درصدی اوپنایآی بیش از ۸۰ میلیارد دلار از ارزش خود در بازار را از دست داد.
«جیکوب پاچوکی» (Jakub Pachocki)، مدیر واحد تحقیقات، «الکساندر مادری» (Aleksander Madry)، مدیر واحد ارزیابی خطرات هوش مصنوعی و «زایمن سیدور» (Szymon Sidor)، محقق حوزه متن باز نیز در اعتراض به تصمیم هیئتمدیره از این شرکت کنارهگیری کردند.
در متن بیانیه OpenAI آمده بود:
«خروج آقای آلتمن بهدنبال یک فرآیند مشورتی توسط هیئتمدیره صورت گرفته است. در این فرآیند به این نتیجه رسیدهایم که او در ارتباطات خود با هیئتمدیره همیشه صادق نبوده و چنین موضوعی مانع از انجام مسوولیتهایش میشود. هیئتمدیره دیگر به توانایی او برای ادامه رهبری OpenAI اعتماد ندارد».
بر اساس دادههای کوینمارکتکپ (CoinMarketCap)، اعلام این خبر، تاثیر ناخوشایندی بر ارزش توکن ورلدکوین نیز داشت و قیمت آن را با بیش از ۱۳ درصد کاهش مواجه کرد. این اتفاق در حالی افتاد که پروژه رمزارزی آلتمن در ماه می سال جاری به رهبری Blockchain Capital، حدود ۱۱۵ میلیون دلار سرمایه جمعآوری کرده بود. در ماه مارس نیز اعلام شد که آلتمن در هیئتمدیره ورلدکوین حضور دارد اما در عملیاتهای روزانه این شرکت ایفای نقش نمیکند.
آلتمن در واکنش به خبر برکناری خود در صفحه ایکس (توییتر سابق) شخصی خود نوشت:
«عاشق مدت زمانی هستم که در OpenAI سپری کردم. برای من شخصن متحولکننده بود و امیدوارم برای دنیا هم همینطور بوده باشد».
اوپنایآی چندی بعد، «امت شیر» (Emmett Shear)، مدیرعامل سابق توییچ را بهعنوان مدیرعامل موقت و جدید و جایگزین میرا موراتی معرفی کرد. ظاهرن علت این جابهجایی، حمایت موراتی برای بازگشت آلتمن به این شرکت بوده است.
هوش مصنوعی پیشرفته اوپنایآی؛ دلیل اخراج آلتمن!
پیش از این اتفاقات و اخراج سم آلتمن، رویترز در گزارشی مدعی شد که چند پژوهشگر اوپنایآی نامهای به هیئتمدیره این شرکت نوشته بودند و نسبتبه توسعه هوش مصنوعی قدرتمند جدیدی که توسط سم آلتمن توسعه داده شده و *Q یا کیواستار (Q-Star) نام دارد ابزار نگرانی کرده بودند؛ به گفته آنها این مدل هوش مصنوعی محرمانه میتواند تهدیدی برای بشریت باشد.
به گفته یک منبع ناشناس، این مدل جدید با وجود منابع محاسباتی گسترده خود، میتواند مسایل ریاضی خاصی را حل کند. همچنین هرچند این مدل درحالحاضر میتواند مسایل ریاضی ساده را حل کند، اما انجام چنین آزمونهایی محققان را نسبت به موفقیت آینده کیواستار بسیار خوشبین کرده است.
آلتمن نیز پیش از برکناری خود با حضور در یک جلسه فنی در مورد پیشرفت اوپنایآی گفت:
«این مدل جدید از هوش مصنوعی پرده جهل را کنار میزند و مرزهای کشف را جابهجا میکند.»
استخدام سم آلتمن، مدیرعامل برکنارشده اوپنایآی در مایکروسافت
«ساتیا ناریانا نادلا» (Satya Narayana Nadella)، مدیرعامل اجرایی مایکروسافت (Microsoft)، بهدنبال خبر اخراج سم آلتمن در تاریخ ۲۰ نوامبر در پستی در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس اعلام کرد که آلتمن بههمراه گرگ براکمن، به مایکروسافت ملحق خواهند شد تا عهدهدار هدایت تیم تحقیقاتی پیشرفته این شرکت در زمینه هوش مصنوعی شوند. خبری که بهگفته روزنامه مطرح بریتانیایی گاردین، میتواند صنعت هوش مصنوعی را متحول کند.
ساتیا نادلا در این پست نوشت:
«ما به همکاری با OpenAI پایبند میمانیم و به نقشه راه محصولات خود و تواناییمان در ادامه مسیر نوآوری براساس آنچه در رویداد مایکروسافت ایگنایت (Microsoft Ignite) معرفی شد و البته پشتیبانی از مشتریان و شرکای خود اطمینان داریم. مشتاقیم تا امت شیر و تیم مدیریت جدید OpenAI را بیشتر بشناسیم و با آنها همکاری کنیم».
سم آلتمن نیز در واکنش به پست نادلا نوشت:
«ماموریت ادامه دارد.»
«من معتقدم که هرکدام از ما باید معنایی برای شغلمان پیدا کنیم. بهترین کار، زمانی اتفاق میافتد که شما بفهمید فقط کار نمیکنید، بلکه قرار است زندگی افراد دیگر با بهبود دهید.»
ساتیا نادلا
بازگشت طوفانی سم آلتمن به اوپنایآی
دو روز پس از استخدام سم آلتمن، مدیرعامل سابق اوپنایآی، در شرکت بزرگ و مطرح مایکروسافت و با هدف رهبری تیم راهبردی در این شرکت و در حوزه هوش مصنوعی، شرکت اوپنایآی در تصمیم جدید خود اعلام کرد که بهدنبال برگرداندن او و گرگ براکمن به این شرکت است.
صبح روز ۲۲ نوامبر، اوپنایآی در پست توییتی بهطور رسمی اعلام کرد که توافقنامه جدیدی را با این دو نفر امضا کرده و بر اساس آن، سم آلتمن بهعنوان مدیرعامل جدید به این شرکت بازخواهد گشت.
این اتفاق بهدنبال تهدید بیشتر کارکنان مبنیبر استعفای دستهجمعی آنها رخ داد. آنها در نامهای اعلام کرده بودند بهدلیل برکناری غیرمنتظره آلتمن همگی استعفا خواهند کرد.
شرکت OpenAI در بیانیهای نوشت:
«ما به توافق رسیدهایم که آلتمن بهعنوان مدیرعامل با یک هیئتمدیره جدید متشکلاز برت تیلور (Bret Taylor) بهعنوان رییس، «لری سامرز» (Larry Summers)، «آدام دآنجلو» (Adam D’Angelo) به اوپنایآی بازگردد. ما در حال همکاری برای کشف جزییات هستیم. از صبر و شکیبایی شما در این زمینه بسیار سپاسگزاریم.»
گرگ براکمن که بهدنبال همبستگی خود با آلتمن، از سمت خود بهعنوان رییس هیئتمدیره اوپنایآی استعفا داده و همراه آلتمن به مایکروسافت پیوسته بود، نیز به شرکت باز خواهد گشت.
براکمن در این خصوص گفت:
«سرنوشت شرکت تا ساعاتی پیش نامشخص بود. بیش از ۵۰۰ کارمند نامهای سرگشاده به هیئتمدیره سابق ارایه کرده بودند و دو گزینه را پیش پای آنها قرار داده بودند که یا آنها استعفا دهند یا تماشا کنند که کارمندانِ امضاکننده نامه، استعفا میدهند و این برای شرکتی با ارزش تقریبا ۸۰ میلیارد دلار فاجعهبار بود.»
سم آلتمن نیز در پیام توییتی از علاقه شخصی خود به شرکت اوپنایآی و تصمیم خود برای بازگشت به این شرکت گفت. وی توضیح داد که از نقش جدید خود در شرکت مایکروسافت کنارهگیری خواهد کرد و ابراز کرد که این تصمیم بهدنبال توجه به ارزشها و مسیرهای مهم برای اوست. آلتمن گفت که قصد دارد با بازگشت به اوپنایآی، رونق و همکاری قدرتمندتری را در فضای هوش مصنوعی فراهم کند و یک رابطه تقویتیافته با شرکت مایکروسافت برقرار کند.
در پاسخ به این اتفاق، ساتیا نادلا حمایت خود را از تصمیمات سم آلتمن و گرگ براکمن اظهار کرد. او اشاره کرد که بازگشت این دو به اوپنایآی میتواند به زنده ماندن و پیشرفت این پلتفرم در فضای هوش مصنوعی کمک فراوانی کند و بهعنوان یک عنصر حیاتی در راستای دستیابی به اهداف این شرکت موثر باشد. این نظر ساتیا نادلا نشان از تعهد مایکروسافت به همکاری مستمر با اوپنایآی و حمایت از تیم مدیریت جدید این شرکت در تحقیقات و توسعه در زمینه هوش مصنوعی دارد.
«یک تیم برنده احساس خوبی دارد و به بردن ادامه میدهد؛ اما تیمی که مدتیاست طعم برد را تجربه نکرده، بیانگیزه میشود و به باختن ادامه میدهد.»
سم آلتمن
جدایی کوتاه سم آلتمن از اوپنایآی نشان داد که او نقش بسیار مهمی در ایجاد اتحاد و انسجام بین اعضای شرکت داشته است. پس از اخراج او، ۵۰۵ نفر از ۷۰۰ نفر کارکنان اوپنایآی نامهای را امضا کردند که ضمن بیان استعفای آنها، در آن بیان شده بود هیئتمدیره با اخراج آلتمن در حال از بین بردن هدف اصلی شرکت است.
واکنش همزمان کارکنان اوپنایآی همراهبا پیشنهاد کار مایکروسافت نشاندهنده این است که جایگاه و تاثیر سم آلتمن در اکوسیستم هوش مصنوعی بسیار مستحکم بوده است. این واکنش مشخصهای از اراده کارکنان برای حفظ اهداف اصلی اوپنایآی و مخالفت با تغییراتی است که ممکن است بهنظر آنها با ماموریت این شرکت در تعامل با هوش مصنوعی مغایرت داشته باشد.