گزارش جامع سیتی بانک از وضعیت رمزارزها و بلاک‌چین

سیتی بانک یکی از بزرگ‌ترین بانک‌های جهان است که در بیش از ۱۶۰ کشور حضور دارد. سیتی بانک در زمینه‌های مختلفی از جمله بانکداری سرمایه‌گذاری، بانکداری شخصی، بانکداری شرکتی و بانکداری خدماتی فعالیت می‌کند. این بانک با بهره‌گیری از رویکردهای نوین در حوزه بانکداری، به بهبود کیفیت خدمات و ارایه راهکارهای مالی مدرن به مشتریان خود می‌پردازد. در این گزارش، به صحبت‌های «کاتلین بویل» (Kathleen Boyle)، مدیر ویرایشگر و پژوهشگر سیتی بانک، می‌پردازیم.

استفاده از فناوری بلاک‌چین و ارزهای دیجیتال در سال‌های اخیر به عنوان یکی از راهکارهای مالی مدرن و مبتنی بر فناوری شناخته شده است. توکنیزه کردن دارایی‌های مالی، قراردادهای حقوقی هوشمند و احراز هویت غیرمتمرکز از جمله کاربردهای ارزهای دیجیتال است که باعث افزایش امنیت و شفافیت در سیستم مالی می‌شود و امکان انجام تراکنش‌های بین‌المللی با سرعت و کارایی بیشتر را فراهم می‌کند‌.

احراز هویت غیرمتمرکز به عنوان یکی از مزایای استفاده از فناوری بلاک‌چین، امکان انجام تراکنش‌های امن و بدون نیاز به واسطه فراهم می‌کند. با استفاده از این فناوری، امکان احراز هویت بدون نیاز به اطلاعات شخصی و حفظ حریم خصوصی فراهم می‌شود.

بانک‌های مرکزی در سراسر جهان به دنبال استفاده از ارز دیجیتال برای بهبود سیستم پرداخت و افزایش امنیت و کارایی آن هستد. پروژه‌هایی برای توسعه ارز دیجیتال بانک مرکزی برای دلار و یورو نیز در حال اجرا هستند. با این حال، استفاده از ارز دیجیتال بانک مرکزی همچنان چالش‌هایی همراه است که باید به آن‌ها توجه شود. به عنوان مثال، چالش‌هایی مانند افزایش هزینه‌ها، مشکلات مربوط به حفظ حریم خصوصی و نگرانی‌های مربوط به امنیت و احتمال حملات سایبری وجود دارد.

در این مقاله، به بررسی گزارش جدید سیتی بانک در مورد توکنیزه کردن دارایی‌های مالی، ارزهای دیجیتال بانک مرکزی و روند پیشرفت آن‌ها، احراز هویت غیرمتمرکز و چالش‌های آن و قراردادهای حقوقی هوشمند می‌پردازیم.

در چند سال اخیر، قابلیت توکن‌سازی در بستر بلاک‌چین به‌عنوان یک عامل تغییر جهانی مطرح شده است. اما در حال حاضر، این فناوری در مرحله پذیرش گسترده قرار ندارد. بلاک‌چین، به‌عنوان یک فناوری زیرساختی Back-End بدون رابط کاربری برجسته است و بر‌‌‌ خلاف نوآوری‌های اخیر مانند «چت جی‌پی‌تی» ChatGPT یا متاورس، درک نوآوری‌های آن سخت است.

با این حال، معتقدیم که به نقطه عطف نزدیک شده‌ایم و به زودی پتانسیل بلاک‌چین با میلیاردها کاربر و ارزش چند تریلیون‌ دلاری آن به اثبات خواهد رسید. موفقیت واقعی زمانی رخ می‌دهد که بلاک‌چین بیش از یک میلیارد کاربر داشته باشد که حتی متوجه نباشند از این فناوری استفاده می‌کنند. این هدف پس از پذیرش «ارزهای دیجیتال بانک مرکزی» (CBDC-Central Bank Digital Currencies) توسط بانک‌های مرکزی بزرگ و همچنین استفاده از دارایی‌های توکن‌شده در بازی‌ها و پرداخت‌های مبتنی بر بلاک‌چین در رسانه‌های اجتماعی محقق خواهد شد.

پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰، حدود ۵ تریلیون دلار CBDC در اقتصادهای بزرگ جهان در گردش باشد و نیمی از آن از طریق فناوری «دفتر کل توزیع شده» (‌ Distributed Ledger ‌ Technology‏-‏DLT‏) صورت گیرد. به عبارت دیگر، این بیانگر این است که فناوری دفتر کل توزیع شده به‌عنوان یک فناوری مرتبط با CBDC، می‌تواند نقش مهمی در ایجاد و مدیریت ارزهای دیجیتال بانک مرکزی در آینده داشته باشد. این فناوری غیرمتمرکز، امن و شفاف، می‌تواند به ایجاد و مدیریت CBDC و همچنین به توسعه و گسترش استفاده از ارزهای دیجیتالی مرکزی در سطح جهانی کمک کند. توکن‌سازی دارایی‌های مالی در دنیای واقعی می‌تواند باعث پیشرفت چشمگیری در فناوری بلاک‌چین شود. همچنین انتظار می‌رود توکن‌سازی در بازارهای خصوصی تا ۸۰ برابر رشد کند و تا سال ۲۰۳۰ ارزش آن تقریبا به ۴ تریلیون دلار برسد.

«CBDC به معنای ارز دیجیتال بانک مرکزی، نوع جدیدی از ارزهای دیجیتال، است که با استفاده از فناوری‌های جدید، تحولی در سیستم پرداخت به وجود آورده‌ است.»

برای اینکه بلاک‌چین با موفقیت در مسیر اصلی خود قرار بگیرد، به ابزارها و فناوری‌های زیرساختی نیاز دارد:

• هویت دیجیتال غیرمتمرکز
• اثبات دانش صفر
• اوراکل
• پل‌های بلاک‌چینی ایمن

 ایجاد قراردادهای حقوقی هوشمند که مجموعه کاملی برای تجارت و امور مالی جهانی است، نیازمند تغییر قوانین مربوطه‌ است. ملاحظات نظارتی نیز برای پذیرش این قراردادها ضروری هستند. اگرچه تصور می‌کنیم که پذیرش گسترده طی شش تا هشت سال آتی اتفاق می‌افتد، اما دولت‌ها، موسسات بزرگ و شرکت‌ها از بررسی مزایای توکن‌سازی به آزمایش‌ها و تایید قابلیت‌های این فناوری رسیده‌اند که این سرعت پذیرش را افزایش داده است.

چرا دارایی‌های واقعی را به توکن تبدیل می‌کنیم؟

توکن سازی دارایی‌های دنیای واقعی، روشی نوین برای کسب درآمد از دارایی‌های غیرنقدشونده است. به‌عنوان مثال، یک سکه‌شناس یا تمبرشناس می‌تواند مجموعه‌ای نایاب از سکه‌ها یا تمبرهای خود را توکن‌سازی کند. این کار با تقسیم دارایی و اشتراک مالکیت با خریداران در سراسر دنیا و نگهداری دارایی‌های اصلی در موزه برای نمایش، امکان‌پذیر می‌شود. این روش در حفظ مالکیت و ایجاد نقدینگی موثر خواهد بود.

هنرمندان همچنین می‌توانند ویدیوهایی را در رسانه‌های اجتماعی ایجاد کنند و «ان‌اف‌تی‌های» (NFT-Non Fungible Token) آن‌ها را بفروشند. این ان‌اف‌تی‌ها، نشان‌دهنده حق مالکیت و استفاده از ویدیوهای هنرمندان برای تبلیغ و فروش محصولات آن‌ها است. بنابراین، توکن‌سازی آثار هنری بدون نیاز به پلتفرم‌های متمرکز، بازدهی بر روی این آثار ایجاد می‌کند. توکن‌سازی امکاناتی را برای حل مشکلات سنتی مانند عدم شفافیت، نقدینگی و دسترسی دموکراتیک فراهم می‌کند. توکن‌سازی همچنین باعث می‌شود که نگهداری دارایی‌های واقعی در ترازنامه سرمایه‌گذاران آسان‌تر شود، در عین حال باعث کاهش تقاضای سرمایه نقدینگی و ساده‌سازی فرآیند وثیقه می‌شود. این کار باعث می‌شود که دارایی‌های واقعی در ترازنامه سرمایه‌گذاران، به صورت توکن‌های دیجیتال نگهداری شود. به عبارت دیگر، توکن‌سازی باعث می‌شود که دارایی‌های واقعی به صورت دیجیتالی قابل معامله باشند و این امر باعث سهولت در فرآیند خرید و فروش دارایی‌ها می‌شود.

«ارزش کل بازار برای دارایی‌های توکن‌شده، حداقل از لحاظ تئوریک‌، می‌تواند به اندازه کل دارایی‌های جهان باشد و به صدها تریلیون دلار برسد.»

«جان وو John Wu»، مدیر AVA LABS

میلیاردها کاربر

 محصولات مبتنی بر بلاک‌چین، تاثیر زیادی در مصرف کنندگان در برخی از حوزه‌های مهم از جمله پول، بازی و رسانه‌های اجتماعی دارند. در این بخش، درباره‌ موارد زیر بحث می‌کنیم:

چگونه بلاک‌چین در این حوزه‌ها تغییرات اساسی ایجاد می‌کند؟

 چرا اکنون این اتفاق می‌‌افتد؟

 و چگونه می‌‌تواند به میلیاردها کاربر برسد؟

در ابتدا، به CBDCها می‌پردازیم. به احتمال زیاد ارزهای مهم مانند «یورو» (EUR)، «پوند انگلیس» (GBP) و «روپیه هند» (INR) در دهه ۲۰۲۰ توکن‌سازی خواهند شد. علاوه بر Renminbi چینی (RMB) که پیش از این برای چندین سال آزمایش شده است، این چهار حوزه بیش از ۵۰ درصد از جمعیت جهانی و ۳۵ درصد از سپرده‌های بانک‌های جهانی را تشکیل می‌دهند.

اخیرا علاقه قانون‌گذاران به CBDC‌ها افزایش یافته است. طی چند ماه گذشته، بانک‌های مرکزی کشورهای بزرگ از جمله هند و اتحادیه اروپا آمادگی خود را برای راه‌اندازی CBDC اعلام کرده‌اند.

در حالی‌ که بسیاری از فناوری‌ها در مرحله ارزیابی هستند، فناوری بلاک‌چین و دفتر کل توزیع شده به دقت بررسی شده‌اند. پیش‌بینی می‌شود حدود ۲۰ درصد از سپرده‌ها به سمت دارایی‌های توکن‌شده منتقل شوند. بنابراین، CBDCها می‌توانند ۲ میلیارد کاربر و بیش از ۵ تریلیون دلار ارزش در گردش داشته باشند که حدود نیمی از آن‌ها ممکن است در یک مدل مبتنی بر فناوری دفتر کل توزیع شده باشند.

بازی‌ها می‌توانند یکی از بزرگ‌ترین بخش‌ها برای پذیرش وب ۳ توسط کاربران باشند. در سال ۲۰۲۲، روزانه بیش از ۱ میلیون کیف پول فعال منحصر به فرد به بازی‌های «برنامه‌های غیرمتمرکز» (Dapps) متصل شدند. با ظهور بازی‌های پیشرفته وب ۳ طی ۱ تا ۲ سال آینده، انتظار می‌رود که فعال‌ترین بازیکنان (نزدیک به ۱۰۰ میلیون “نهنگ”) به بازی‌های مبتنی بر بلاک‌چینی سوق پیدا کنند.

ظهور وب ۳ و رشد اقتصاد سازنده، کاربران را قادر می‌سازد تا صاحب محتوای خود باشند. کمپانی‌های وب ۲ در حال ورود به این عرصه هستند و میلیون‌ها کاربر را از طریق “آواتارهای کلکسیونی” خود (NFTها) وارد دنیای وب ۳ می‌کنند. این امر نشان‌دهنده‌ تغییرات عمده‌ای است که در صنعت بازی‌ها و فناوری‌های مرتبط با آن در حال وقوع است.

“ معتقدیم که فناوری‌های جدید مانند بلاک‌چین و ان‌اف‌تی، باعث برقراری روابط عمیق‌تر بین سازندگان و طرف‌داران می‌شود”.

«نیل موهان Neal Mohan»، مدیرعامل یوتیوب

ارزهای دیجیتال بانک مرکزی در گزارش سیتی بانک

نکات اصلی CBDC‌ها

1. کشورهای بزرگ در حال راه‌اندازی CBDC‌ها هستند: در ابتدای کار، صرفا چند کشور کوچک و نیجریه CBDC خود را راه‌اندازی کردند و چین در مراحل پیشرفته آزمایش آن قرار داشت. اکنون، کشورهای مهم از نظر اقتصادی و میزان جمعیت در حال تحقیق و اجرای CBDC هستند. به‌عنوان مثال، بانک مرکزی هند، انگلیس و اروپا در حال برنامه‌ریزی برای راه‌ اندازی CBDC (مرتبط با فناوری دفتر کل توزیع شده) قبل از پایان دهه ۲۰۲۰ هستند.

• میلیاردها کاربر: اگر صرفا اروپا، هند و انگلیس را در نظر بگیریم، حدود ۲ میلیارد کاربر و کسب و کار وجود دارد که احتمالا از CBDC استفاده کنند. برخی کشورها در حال ایجاد «پل بلاک‌چینی» برای MCBDC (Multi CBDC) هستند؛ بنابراین کسب و کارها می‌توانند برای تراکنش‌های بین‌المللی، از CBDC‌های مرتبط با فناوری دفتر کل توزیع شده استفاده کنند. اگرچه CBDC‌‌‌های بومی آنها غیر مرتبط با فناوری دفتر کل توزیع شده خواهد بود.

“پل بلاک‌چینی برای MCBDC به معنای پلی است که برای ارتباط بین ارزهای دیجیتال بانک مرکزی چند کشور ایجاد می‌شود. این پل می‌تواند به‌عنوان یک راه‌حل برای تسهیل تبادلات مالی بین کشورها و کاهش هزینه‌های مربوط به تبدیل ارزها به یکدیگر، مورد استفاده قرار گیرد.”

• فناوری: تاکنون فقط پروژه‌های کوچک‌تر CBDC، مبتنی بر فناوری دفتر کل توزیع شده بوده‌اند. با این حال، احتمالا برخی از بانک‌های بزرگ CBDC‌هایی راه‌اندازی خواهند کرد که بر اساس این فناوری طراحی شده‌اند. به‌عنوان مثال، CBDC خرده‌فروشی هند ممکن است به نوعی بر اساس فناوری دفتر کل توزیع شده طراحی شود. همچنین، چین در ایجاد پل بلاک‌چینی MCBDC نیز از این فناوری استفاده کرده است.
  
• گردش پول: بانک‌های مرکزی پیش‌بینی می‌کنند  که تا ۲۰ درصد از سپرده‌ها به پول دیجیتال منتقل می‌شوند. بنابراین در این دهه، حدود ۵ تریلیون دلار CBDC در اقتصادهای اصلی جهان در گردش خواهد بود که احتمالا نیمی از این سرمایه از طریق فناوری دفتر کل توزیع شده خواهد بود. در مجموع EUR ، GBP و INR حدود ۱۵ درصد از منابع پولی جهان یا ۱۵ تریلیون دلار از ۷۱ تریلیون دلار را تشکیل می‌دهند.

امروزه میلیون‌ها کسب‌وکار از جمله واردکنندگان و صادرکنندگان، فعالیت‌ها و تراکنش‌های بین‌المللی انجام می‌دهند. استفاده از CBDC‌ها به‌عنوان پول دیجیتال در این زمینه، نقش بسیار موثری ایفا می‌کند؛ زیرا این افراد می‌توانند تراکنش‌های بین‌المللی خود را با کمترین هزینه و زمان انجام دهند. به‌عنوان مثال، پل بلاک‌چینی MCBDC بین چین، هنگ‌کنگ، تایلند و امارات متحده عربی از فناوری دفتر کل توزیع شده استفاده می‌کند و به کسب‌وکارها این امکان را می‌دهد که به‌راحتی و با کم‌ترین هزینه، تراکنش‌های بین‌المللی را انجام دهند.

علاوه بر افراد، میلیون‌ها کسب و کار می‌توانند از MCBDC که بین کشورهای مختلف ایجاد شده، استفاده ‌کنند.

محبوبیت CBDC‌ها همچنان در بین قانون‌گذاران در حال افزایش است. علاقه بانک‌های مرکزی به راه‌اندازی‌‌ CBDC‌ها به دلایل زیر است:

• اعلام استیبل‌کوین لیبرا توسط بخش خصوصی، تحت رهبری «متا» (سپس فیس‌بوک)
• پیشرفت چشمگیر چین در E-RMB (یا E-CNY)
• رشد مالی دیجیتال در طول پاندمی کووید-۱۹

در شکل ۱، نظرسنجی درباره CBDCها و پول دیجیتال ارایه شده است. در این نظرسنجی، نظرات کاربران بر اساس دسته‌بندی‌های مثبت، منفی و خنثی در نظر گرفته شده‌اند. اگر نظر کاربر منفی باشد یا به وضوح گفته شود که در حال حاضر برنامه خاصی برای پول دیجیتال در نظر گرفته نشده است، به آن امتیاز ۱- تعلق می‌گیرد. اگر نظر کاربر مثبت باشد یا پروژه در حال آزمایش باشد، به آن امتیاز ۱+ تعلق می‌گیرد. همچنین، نظرات خنثی نیز در نظر گرفته شده‌اند. در این شکل، خط آبی به معنای نظرات خنثی و مثبت – منفی است، رنگ طوسی به معنای نظرات مثبت و رنگ فیروزه‌ای به معنای نظرات منفی است.

تاثیر CBDCها بر اقتصاد جهانی

نظرسنجی در مورد ‌CBDCها توسط «بانک پرداخت‌های بین‌المللی» (BIS) نشان می‌دهد که بازارهای نوظهور و اقتصادهای در حال توسعه (EMDES)، انگیزه بیشتری برای راه‌اندازی CBDC در مقایسه با اقتصادهای پیشرفته دارند. با استفاده از پول دیجیتال، این کشورها می‌توانند به‌راحتی و با کم‌ترین هزینه‌، تراکنش‌های مالی انجام دهند و این امر می‌تواند به بهبود کارایی و افزایش راندمان در سیستم بانکی کمک کند. در کل، CBDC‌ها به‌عنوان یک ابزار مالی نوین، به بهبود کارایی و امنیت سیستم بانکی کمک می‌کنند؛ به ویژه، به‌عنوان یک ابزار موثر برای توسعه اقتصادی و کاهش فقر در اقتصادهای در حال توسعه استفاده می‌شوند.

پول دیجیتال خصوصی محدودیت‌هایی دارد که در آن کاربران نمی‌توانند با سایر کاربران یا کسب و کارهای خارجی معامله کنند. علاوه بر این، قابلیت تبدیل به انواع مختلف پول نیز محدود است. اما CBDC پذیرفته شده در سراسر کشور، به‌عنوان یک ابزار پرداخت متقابل عمل می‌کند.

پول دیجیتال خصوصی، بر خلاف ارز دیجیتال بانک مرکزی، محدودیت‌هایی دارد که مانع استفاده گسترده آن می‌شود. یکی از این مشکلات، محدودیت‌ در تبادل با سایر کاربران و تاجران خارجی است. همچنین، قابلیت تبدیل به اشکال مختلف پول نیز در پول دیجیتال خصوصی محدود است. اما با استفاده از CBDC، این مشکلات برطرف می‌شوند. CBDC به‌عنوان یک ابزار پرداخت متقابل در سراسر کشور است و کاربران می‌توانند به راحتی با یکدیگر تبادل پول دیجیتال کنند. همچنین، CBDC قابلیت تبدیل به اشکال مختلف پول را نیز دارد و این امر می‌تواند به راحتی تبادل با ارزهای دیگر را نیز فراهم کند. علاوه بر این، ذخایر بانکی موجود در بانک مرکزی مانند طلا و ارزهای خارجی، به راحتی قابل انتقال و در نتیجه «تعویض‌پذیر» (Fungible) نیستند. با این حال، ارز دیجیتال بانک مرکزی تعویض‌پذیر است؛ بنابراین بانک‌ها می‌توانند از CBDC‌ها به‌عنوان وثیقه برای وام (repo) استفاده کنند که تعویض‌پذیر و مورد اعتماد هستند. در کل، CBDC‌ها ابزاری برای مدیریت سرمایه و بهبود کارایی سیستم بانکی هستند.

عملیات تحقیق و راه اندازی CBDC، پس از راه‌اندازی یک استیبل‌کوین خصوصی، تا حدودی تسریع شده است. راه‌اندازی CBDC‌ها می‌تواند منجر به پذیرش و استفاده بیشتر از پروژه‌های استیبل‌کوین شود. با توجه به اینکه CBDC‌ها توسط بانک مرکزی صادر می‌شوند و دارای ویژگی‌هایی مانند تعویض‌پذیری و اعتبار بیشتر هستند، پروژه‌های استیبل‌کوین می‌توانند از آن‌ها به‌عنوان یک وثیقه پایدار برای حفظ ارزش دارایی‌های خود استفاده کنند. به طور کلی، راه‌اندازی CBDC‌ها می‌تواند به پذیرش و استفاده بیشتر از پروژه‌های استیبل‌کوین منجر شود و باعث افزایش پایداری و اعتماد به بازارهای مالی شود.

«قراردادهای حقوقی هوشمند می‌توانند مبانی اساسی برای یک برنامه‌ریزی اقتصادی دقیق و موثر باشند و به عنوان ابزاری برای تضمین امنیت و اعتماد در تراکنش های مالی مورد استفاده قرار بگیرند.»

دان تاپسکات Don Tapscott(موسس کمپانی ConsenSys)

مطالعات موردی

یورو دیجیتال

«بانک مرکزی اروپا» (ECB) در مورد راه‌اندازی یورو دیجیتال، با بانک‌های ملی «منطقه یورو» همکاری می‌کند. مرحله تحقیقات در اکتبر ۲۰۲۱ آغاز شده و احتمالا نزدیک به دو سال طول بکشد. بانک مرکزی اروپا در حال بررسی چگونگی طراحی و راه‌اندازی یورو دیجیتال و همچنین تاثیر آن بر بازار است. پس از سه ماهه سوم سال ۲۰۲۳، سه سال دیگر تا راه‌اندازی یورو دیجیتال لازم است؛ بنابراین راه‌اندازی یورو دیجیتال سال ۲۰۲۶ یا بعد از آن خواهد بود.

پوند دیجیتال

«بانک مرکزی انگلیس» (BOE) و خزانه‌داری HM‌، مقاله راه‌اندازی پوند دیجیتال را در فوریه ۲۰۲۳ منتشر کردند و اظهار داشتند که احتمالا یک ارز دیجیتال بانک مرکزی خرده‌فروشی با هدف عمومی، در انگلستان لازم است. این یک شکل جدید و دیجیتالی پول است که توسط بانک مرکزی انگلیس برای استفاده خانوارها و مشاغل جهت پرداخت‌های روزمره صادر خواهد شد.

انگیزه و محرک‌های بانک مرکزی برای راه‌اندازی CBDC شامل نگرانی‌های ژئوپلیتیکی، کاهش مصرف پول نقد، پیشرفت نهادهای غیربانکی در دیجیتالی‌شدن پول و بهبود پرداخت‌های بین‌مرزی است. بانک مرکزی انگلیس در مرحله تحقیقات اولیه است و تصمیم قطعی در مورد راه‌اندازی آن، پس از کار بر روی آن طی ۲ تا ۳ سال آینده مشخص می‌شود. در صورت تصمیم برای اجرای پوند دیجیتال در پایان این مرحله، زمان انتظار برای شروع کاهش می‌یابد. سپس، پوند دیجیتال احتمالا در نیمه دوم دهه ۲۰۲۰ معرفی شود.

دلار دیجیتال

سه پروژه برای CBDC دلار یا توکن‌سازی دلار وجود دارد:

1. پروژه دلار دیجیتال (DDP) 
2. پروژه همیلتون، توسط بانک مرکزی فدرال رزرو بوستون و طرح ابتکاری ارز دیجیتال MIT
3. تحقیقات مرتبط با CBDC در هیات مدیره فدرال رزرو (FRB).

پروژه دلار دیجیتال زیر نظر یک سازمان غیرانتفاعی و غیردولتی است که با هدف تحقیق، توسعه و آزمایش دلار دیجیتال در دنیای مالی ایجاد شده است. این پروژه در ماه می ۲۰۲۰ با ارایه یک وایت‌پیپر، نمونه‌ای از دلار دیجیتالی را جهت بررسی عمومی و ارزیابی توسط آزمایش‌ها و تحقیقات به مردم عرضه کرد. در نوامبر ۲۰۲۲، پروژه دلار دیجیتال اولین فاز خود را به پایان رساند.

شبکه‌های اجتماعی

رسانه‌های اجتماعی در مسیری جدید

امروزه طرف‌داران وب ۳ (Web3) به ضرورت ایجاد یک سیستم جدید غیرمتمرکز اشاره می‌کنند.

رسانه‌های اجتماعی مبتنی بر بلاک‌چین می‌توانند به احراز هویت، تایید حساب‌ها و ایجاد شفافیت در این فرآیند کمک کنند. توانایی بلاک‌چین برای ایجاد یک رکورد دیجیتالی مشترک و تغییرناپذیر از تراکنش‌ها به کاربران کمک می‌کند تا منبع اطلاعات خاص را پیدا و  اعتبارسنجی کنند. این کار به ایجاد اعتماد کمک می‌کند.

شرکت‌هایی مانند «آوه» (Aave) در حال ایجاد پلتفرم‌هایی برای رسانه‌های اجتماعی غیرمتمرکز مثل «پروتکل لنز» (Lens Protocol) هستند که در آن کاربران مالکیت پروفایل‌های رمزنگاری خود را بر عهده دارند. این در حالی است که مالکیت کامل در پلتفرم‌های وب ۲ مانند توییتر و فیس‌بوک، با نهادهای متمرکز است و قادر به ایجاد هرگونه محدودیتی هستند. کاربران پلتفرم‌های غیرمتمرکز قادر به ایجاد پروفایل، دنبال کردن دیگران، تولید و جمع‌آوری محتوای «درون‌زنجیره‌ای» (On-Chain)  هستند. بنابراین محتوای ایجادشده در بلاک‌چین ذخیره می‌شود و امکان تغییر و حذف آن وجود ندارد. در نتیجه، مالکیت محتوا و کنترل کانال‌های انتشار، به طور کامل بر عهده کاربران است.

“ با توجه به رشد سریع فناوری بلاک‌چین، افزایش دسترسی به این فناوری از طریق برنامه‌های غیرمالی بسیار حایز اهمیت است. این امر می‌تواند باعث شود که مردم بیشتر با بلاک‌چین آشنا شوند و از طریق استفاده از رسانه‌های اجتماعی غیرمتمرکز و بازی‌های مبتنی بر بلاک‌چین به این فضا وارد شوند.“

«استنی کولچوف Stani Kulechov»، بنیان‌گذار کمپانی آوه

پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی مبتنی بر بلاک‌چین به دنبال ایجاد تجربه‌ای درون زنجیره‌ای هستند که امکاناتی همچون حفظ حریم خصوصی بیشتر، مالکیت داده‌های شخصی و کنترل بیشتر بر محتوا را به کاربران ارایه دهد. این پلتفرم‌ها معمولا از توکن‌های بومی دیجیتالی استفاده می‌کنند تا کاربران قادر به کسب درآمد از محتوای خود باشند. اگرچه رسانه‌های اجتماعی غیرمتمرکز در حال رشد هستند، اما تجربه کاربری آن‌ها هنوز به اندازه پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی سنتی کامل نیست. با این حال، با پیشرفت فناوری و بهبود طراحی این پلتفرم‌ها، انتظار می‌رود که آینده‌ روشن‌تری در انتظار رسانه‌های اجتماعی غیرمتمرکز باشد. در نهایت، این پلتفرم‌ها جایگزین مناسبی برای رسانه‌های متمرکز از نظر حفظ حریم خصوصی و کنترل بیشتر بر داده‌ها است.

هویت غیرمتمرکز

• هویت غیرمتمرکز یکی از مولفه‌های اصلی فناوری بلاک‌چین است که به کاربران این امکان را می‌دهد بدون نیاز به اعتماد به یک شخص یا سازمان مرکزی، به صورت مستقیم با یکدیگر تعامل کنند. در بلاک‌چین، هویت کاربران با استفاده از کلیدهای خصوصی و عمومی رمزنگاری و در شبکه ذخیره می‌شود. این روش، امکان احراز هویت کاربران را فراهم می‌کند، اما در عین حال دسترسی ناشناس یا نیمه‌ناشناس را حفظ می‌کند.

• در هویت غیرمتمرکز، کاربران می‌توانند به صورت مستقیم بر روی داده‌های هویتی خود کنترل داشته باشند و تصمیم بگیرند آن را با چه کسی به اشتراک بگذارند. این می‌تواند به افزایش حریم خصوصی و امنیت افراد کمک کند و همچنین خطر نقض داده‌ها و سرقت هویت را کاهش دهد. در حالی که در پلتفرم‌های متمرکز داده‌ها به طور کامل در اختیار نهادهای متمرکز است و امکان تغییر و حذف اطلاعات توسط آن‌ها وجود دارد.

• در کل، هویت غیرمتمرکز یکی از مزایای اصلی فناوری بلاک‌چین است که به کاربران امکان می‌دهد به صورت امن و بدون واسطه با یکدیگر تعامل کنند و در عین حال دسترسی ناشناس/نیمه ناشناس را حفظ کنند. همچنین، این مدل می‌تواند به افزایش حریم خصوصی و امنیت افراد کمک کند.

در زندگی روزمره خود، برای دسترسی به امور مختلف از انواع مختلف احراز هویت استفاده می‌کنیم که مدل احراز هر سیستم با دیگری متفاوت است. به‌عنوان مثال، برای دسترسی به حساب ایمیل خود به یک رمز عبور  نیاز دارید، اما برای عبور از مرز یک کشور، نیاز به یک فرم قانونی برای احراز هویت خود دارید (مانند پاسپورت).

هویت کاربران در فضای اینترنت، به صورت متمرکز نیست و هیچ کسی نمی‌تواند به طور مستقیم کنترل کند که کدام کاربر از یک حساب کاربری خاص استفاده می‌کند. به عبارت دیگر، اینترنت به‌عنوان یک سیستم، احراز هویت داخلی یا لایه هویت ندارد. در واقع، هویت کاربران در اینترنت به صورت جداگانه توسط برنامه‌های مختلف مدیریت می‌شود. به‌عنوان مثال، برای دسترسی به حساب ایمیل خود، نیاز به نام کاربری و رمز عبور دارید که توسط سرویس ایمیل مدیریت می‌شود. همچنین، برای دسترسی به یک وب سایت، ممکن است نیاز به نام کاربری و رمز عبور باشد که توسط سرویس مورد نظر مدیریت می‌شود. با استفاده از لایه هویت، کاربران می‌توانند با یک‌بار احراز هویت، به منابع مختلف دسترسی پیدا کنند و نیازی به وارد کردن مجدد نام کاربری و رمز عبور ندارند. همچنین، این لایه به سیستم‌های مختلف کمک می‌کند تا از احتمال تقلب و سواستفاده از حساب کاربری جلوگیری کنند.

دیجیتالی‌شدن روش انجام بسیاری از کارها را تغییر داده است؛ از جمله تراکنش‌ها، ارتباطات و اعتماد. امروزه شاهد توسعه نسخه‌های غیر‌متمرکز موارد مختلف مانند پول، امور مالی و رسانه‌های اجتماعی هستیم، اما هنوز شاهد پذیرش گسترده نیستیم. هویت غیرمتمرکز یک مولفه مهم برای تحقق وعده‌های غیرمتمرکزسازی وب ۳ یا بلاک‌چین است. این به معنای عدم وجود بخش‌های متمرکز نیست؛ بلکه مکانیسم صدور یا تایید هویت، مالکیت و اشتراک‌گذاری بدون نیاز به اجازه و به صورت غیرمتمرکز انجام می‌شود. با این حال، ظهور هویت غیرمتمرکز خودمختار موارد زیر را میسر می‌کند:

• پذیرش وب ۳
• برطرف کردن مشکلات هویت متمرکز، از جمله قابلیت تغییر اطلاعات

با این حال، هویت غیرمتمرکز در مراحل اولیه توسعه شامل ریسک‌های زیر است:

۱. چالش‌های مربوط به نرم‌افزار و امنیت

۲. از دست دادن یا سرقت کلیدهای خصوصی

۳. رهگیری و شبیه‌سازی اطلاعات شخصی توسط گره‌های مخرب

۴. استفاده‌ سرمایه‌داران نظارتی یا کالاسازی از داده‌های شخصی.

“هویت دیجیتال، کلید دسترسی به اکوسیستم دیجیتال است و بلاک‌چین، آینده امور مالی است و می‌تواند به ایمن‌تر شدن هویت دیجیتال کمک کند.”

«دکتر روث واندهوفر Dr. Ruth Wandhofer»، رییس سیستم‌‌های پرداخت پنل رگولاتور

«سرویس نام اتریوم»  (ENS-Ethereum Name Service)، یک مثال خوب از هویت غیرمتمرکز است. این سرویس، یک پروتکل هویت منبع‌باز و مبتنی بر بلاک‌چین است که به یک سیستم نام‌گذاری غیرمتمرکز برای شبکه اتریوم اشاره دارد. این سیستم به کاربران اجازه می‌دهد تا با استفاده از نام‌های دلخواه خود، به جای آدرس‌های طولانی و پیچیده‌ کیف پول‌، تراکنش‌های خود را انجام دهند. به عبارت دیگر، سرویس نام اتریوم  امکان انجام تراکنش را با استفاده از نام اختصاصی خود به جای استفاده از آدرس‌ کیف پول فراهم می‌کند. این سیستم به صورت غیرمتمرکز و بر اساس تکنولوژی بلاک‌چین اجرا می‌شود و به کاربران امکان می‌دهد تا نام‌های دلخواه خود را برای استفاده در شبکه اتریوم ثبت کنند.

سرویس نام اتریوم شبیه به «سیستم نام دامنه» (DNS-Domain Name Service) است، یعنی سیستمی که نام‌های دامنه قابل خواندن توسط انسان را به «آدرس‌های پروتکل اینترنت» (IP- Internet Protocol)در وب ۲ اختصاص می‌دهد.

به‌عنوان مثال، می‌توان توکن‌های ERC-20 (قابل تعویض یا غیرقابل تعویض) را به جای آدرس رمزنگاری طولانی به ronitghose.eth ارسال کرد. زمانی که شناسایی هویت ساده باشد، به خاطر سپردن و انجام تراکنش‌های تجاری نیز به راحتی امکان‌پذیر خواهد بود. به عبارت دیگر، وقتی هویت دیجیتال ساده و قابل دسترس باشد، کاربران می‌توانند به راحتی تراکنش‌های خود را انجام دهند و از این طریق، فرآیند کسب‌وکار را سریع‌تر و آسان‌تر کنند.

در سال ۲۰۲۲، به دلیل افزایش تقاضا از سوی کاربران، ثبت‌نام‌های ENS برای فضای نام ‘.eth’ با استقبال زیادی مواجه شد. انتظار می‌رود که پروتکل‌های دیگری مانند .crypto یا .lens، با فضای نام‌های خود راه‌اندازی شوند.

«CBCDها می‌توانند به‌عنوان ابزاری برای افزایش کارایی و کاهش هزینه‌ها در سیستم بانکی عمل کنند و باعث بهبود مدیریت پول و کاهش ریسک‌های مرتبط‌ با پرداخت‌های الکترونیکی شوند.»

کریستین لاگارد Christine Lagarde

رییس صندوق بین‌المللی پول (IMF)

قراردادهای حقوقی هوشمند

قراردادها یک رابطه حقوقی بین دو یا چند طرف ایجاد می‌کنند، اما مدیریت این رابطه به عهده طرفین است و باید راه‌حل‌هایی برای آن پیدا کنند. بنابراین، نحوه اجرای قراردادها اهمیت زیادی دارد، زیرا آن‌ها هم در حوزه کسب و کار و هم زندگی شخصی مهم هستند. پیشرفت‌های فناوری باعث شده قراردادها به سمت خودکارسازی فرآیندها، سرعت و امنیت بیشتر حرکت کنند.

حال این سوال مطرح می‌شود که «قراردادهای حقوقی هوشمند» (SLCs- Smart Legal Contracts) چه مزایا و معایبی دارند و آیا با بلاک‌چین ارتباطی دارند یا نه؟ طبق گفته «آرون پاورز Aaron Powers »، موسس و مدیرعامل شرکت «هانیت» Hunit، این قراردادها مجموعه کاملی از روش‌های جدید برای اجرای تجارت و امور مالی جهانی فراهم می‌کنند.

بهترین فناوری زیرساخت قراردادهای حقوقی هوشمند، بلاک‌چین است. بلاک‌چین در مقایسه با پلتفرم‌های وب معمولی، مزایای خاصی دارد که می‌تواند به ارتقای قراردادهای حقوقی هوشمند کمک کند. این مزایا شامل موارد زیر است:

۱. خودکارسازی فرآیندها و کاهش هزینه‌های انجام معاملات

۲. افزایش سرعت و کارایی در اجرای قراردادها

۳. امنیت بیشتر نسبت به قراردادهای سنتی

۴. شفافیت و قابلیت ردیابی تراکنش‌ها

۵. کاهش اختلافات و تضاد در تفسیر قراردادها با ارایه منبع معتبر و قابل اعتماد از طریق مکانیسم اجماع

با این ‌حال، قراردادهای حقوقی هوشمند معایب زیر را دارند:

۱. نیاز به آگاهی و دانش فنی برای استفاده از این نوع قراردادها

۲. مشکلات امنیتی ممکن در صورت نقص در طراحی قرارداد یا حملات سایبری

۳. ممکن است برخی از کشورها و مقامات قانونی هنوز این نوع قراردادها را به طور کامل به رسمیت نشناسند.

بلاک‌چین به‌عنوان یک فناوری زیرساخت برای «قراردادهای حقوقی هوشمند» (SLCs) می‌تواند به ارتقای این نوع قراردادها کمک کند. بلاک‌چین امکان ثبت تراکنش‌ها و قراردادها را به صورت غیرمتمرکز، امن و قابل ردیابی فراهم می‌کند. این امر باعث می‌شود که این قراردادها از مزایای بلاک‌چین بهره‌مند شوند و در نتیجه، کارایی و امنیت بیشتری نسبت به قراردادهای سنتی داشته باشند.

اگرچه قراردادهای حقوقی هوشمند هنوز به پذیرش گسترده نرسیده‌اند‌، اما پیش‌بینی می‌شود که استفاده از آن‌ها در آینده‌ای نزدیک، افزایش قابل توجهی داشته باشد. علت پیش‌بینی این است که تحلیل و بررسی موانعی که ممکن است باعث محدودیت در استفاده از قراردادهای حقوقی هوشمند شوند، در حال انجام است و این کار می‌تواند به افزایش استفاده از این نوع قراردادها در آینده کمک کند.

بریتانیا در زمینه قراردادهای حقوقی هوشمند پیشرو است. «کمیسیون حقوقی بریتانیا» در نوامبر ۲۰۲۱ توصیه‌هایی را به دولت ارایه داد و تایید کرد که این قراردادها می‌توانند در چارچوب قانونی فعلی به کار گرفته شوند. با توجه به پیشرفت‌های نظارتی مطلوب، به خصوص قوانین جدید مربوط به دیجیتالی کردن تجارت، راه برای استفاده از قراردادهای هوشمند مانند لایحه اسناد تجارت الکترونیکی هموار می‌شود. این لایحه در اکتبر ۲۰۲۲ ارایه شد و در حال حاضر در مرحله گزارش در مجلس است. زمان اجرای آن هنوز مشخص نیست. قراردادهای حقوقی هوشمند در موارد متنوعی از جمله مالکیت و قراردادهای مربوط به خدمات قابل استفاده هستند.

 “انتظار دارم که قانون انگلیس و روش‌های حل و فصل اختلافات در بریتانیا، به‌عنوان پایه و اساسی پرطرف‌دار برای تریلیون‌ها قرارداد حقوقی هوشمند باشد.”

«جئوفری ووس SIR GEOFFREY VOS»، قاضی بریتانیایی

ملاحظات قانونی

همانند تمام نوآوری‌های تکنولوژیکی، قراردادهای حقوقی هوشمند تنها زمانی پذیرفته می‌شوند که قوانین و مقررات مانع آن‌ها نشود.

کمیسیون حقوقی انگلستان به موضوع تنظیم قراردادهای حقوقی هوشمند با توجه به قوانین انگلیس پرداخته است. یافته‌های آنها با توجه به اهمیت قانون انگلیس در معاملات تجاری، در عرصه جهانی نیز مهم است. این قوانین و روش‌ها، به دلیل قدمت و تاریخچه طولانی‌شان در حوزه حقوقی، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و قابل اعتمادترین سیستم‌های حقوقی در جهان شناخته می‌شوند. ملاحظات قانونی در چندین کشور از جمله سنگاپور و انگلیس انجام شده است که خبر مثبتی برای پذیرش قراردادهای حقوقی هوشمند است.