نهاد نظارتی نوین در دنیای مالی دیجیتال
در سال‌های اخیر، دارایی‌های دیجیتال و ارزهای مجازی به‌عنوان یکی از موضوعات داغ در دنیای مالی مطرح شده‌اند. در پاسخ به رشد این صنعت، امارات متحده عربی که به قطب جذابی برای سرمایه‌گذاران و متخصصان حوزه فناوری تبدیل شده و هم‌اکنون در خط مقدم تنظیم‌گری و قانون‌گذاری دارایی‌های دیجیتال در جهان قرار دارد، تصمیم به تاسیس نهاد نظارتی جدیدی به نام وارا (VARA) یا Dubai Virtual Assets Regulatory Authority گرفت. این نهاد در سال ۲۰۲۲ با هدف ایجاد بستر قانونی برای دارایی‌های دیجیتال و ارزهای مجازی و نظارت بر بازار دارایی‌های دیجیتال در دبی تاسیس و به‌سرعت به یکی از موسسات کلیدی در راستای ایجاد چارچوب‌های قانونی در حوزه فناوری‌های نوین مالی (فین‌تک) و بلاک‌چین تبدیل شد.
عناوین این مقاله:
افرادی که به‌دنبال سرمایه‌گذاری یا راه‌اندازی کسب‌وکار در زمینه دارایی‌های دیجیتال در دبی هستند، باید از سازمان وارا (VARA) مجوز دریافت کنند.
وارا، به‌عنوان نخستین نهاد مستقل تنظیم‌کننده دارایی‌های مجازی در جهان، نقش یک مرجع شفاف و قابل اعتماد را برای رشد این حوزه ایفا می‌کند. این سازمان با هدف جهانی‌سازی، چهارچوبی ساده و کارآمد برای تنظیم فعالیت‌های تجاری ایجاد کرده و با همکاری کارشناسان و نهادهای بین‌المللی، ریسک‌ها را کاهش داده و به تسهیل نوآوری و عملیات فرامرزی کمک می‌کند.
در تاریخ ۷ فوریه ۲۰۲۳، وارا مقررات جامع بازار محصول (FMP) خود را منتشر کرد. این مقررات شامل الزامات صدور مجوز دارایی‌های مجازی بوده و در تمامی مناطق دبی، به‌جز مرکز مالی بین‌المللی (DIFC)، اجرایی شد.
دلیل تاسیس VARA
افزایش کاربرد تکنولوژی بلاک‌چین، ارزهای دیجیتال و دیفای (DeFi) در دنیا باعث شده تا ضرورت وجود نهادهای نظارتی برای حفاظت از سرمایه‌گذاران و ایجاد امنیت و شفافیت در این بازار به‌وضوح احساس شود. به همین دلیل دولت امارات با درک نیاز به یک نهاد نظارتی مستقل و حرفه‌ای، VARA را برای ارایه چهارچوب‌های قانونی در این حوزه تاسیس کرد.
هدف اصلی این نهاد، ایجاد محیطی شفاف و امن برای فعالیت‌های اقتصادی در دنیای دیجیتال است تا کسب‌وکارها و سرمایه‌گذاران بتوانند با اطمینان خاطر فعالیت و از پتانسیل‌های بالای صنعت بلاک‌چین بهره‌برداری کنند.
مقررات FMP چیست و چه ساختاری دارد؟
مقررات FMP شامل دو بخش اصلی است: مقررات دارایی‌های مجازی و فعالیت‌های مرتبط ۲۰۲۳ (مقررات VARA) و مجموعه‌ای از آیین‌نامه‌های جداگانه.
مقررات VARA به‌عنوان پایه و اساس مقررات FMP عمل می‌کند و وظایف و اختیارات نظارتی سازمان وارا را مشخص می‌کند. این مقررات شامل موارد زیر است:
- اختیارات نظارتی وارا
- الزامات مربوط به مجوز و ثبت‌نام
- تعریف فعالیت‌های تنظیم‌شده دارایی‌های مجازی (VA)
- الزامات مربوط به مبارزه با پول‌شویی و پیشگیری از جرایم بازار مانند تجارت داخلی و دستکاری بازار
آیین‌نامه‌های مختلفی نیز در چهارچوب مقررات VARA تدوین شده‌اند که در قالب دفترچه‌های مقررات ارایه‌شده و در سه دسته اصلی طبقه‌بندی می‌شوند:
آیین‌نامه‌های اجباری
مقررات FMP شامل چهار آیین‌نامه اجباری است که برای تمامی نهادهای دارای مجوز وارا و ارایه‌دهنده‌های خدمات دارایی‌های مجازی (Virtual Asset Service Provider) یا همان VASPها که فعالیت‌های دارایی‌های مجازی (Virtual Assets-VA) را انجام می‌دهند، الزامی است. این آیین‌نامه‌ها عبارت‌اند از:
- آیین‌نامه شرکت
- آیین‌نامه انطباق و مدیریت ریسک
- کتاب قوانین فناوری و اطلاعات
- آیین‌نامه رفتار بازار
این آیین‌نامه‌ها مجموعه‌ای از الزامات دقیق را شامل می‌شوند که حوزه‌هایی مانند حاکمیت شرکتی، سرمایه نظارتی، پیشگیری از جرایم مالی و امنیت فناوری را پوشش می‌دهند.
قوانین مرتبط با فعالیت‌ها
برای هر فعالیت VA، یک کتاب قانون جداگانه وجود دارد که دستورالعمل‌های مربوط به آن فعالیت خاص را مشخص می‌کند. نهادهای VASP ملزم به رعایت این دستورالعمل‌ها هستند که متناسب با فعالیت‌های دارای مجوز آن‌ها تنظیم شده‌است.
- این آیین‌نامه‌ها شامل الزامات رفتار تجاری هستند.
- در برخی موارد، الزامات حاکمیت شرکتی نیز در این قوانین لحاظ شده‌است.
- برخی از قوانین خاص فعالیت‌ها، محدودیت‌های معاملاتی را نیز شامل می‌شوند.
آیین‌نامه صدور دارایی‌های مجازی (VA)
این آیین‌نامه برای افرادی که در دبی به صدور دارایی‌های مجازی اقدام می‌کنند، اعمال می‌شود. الزامات این بخش شامل موارد زیر است:
- اطلاع‌رسانی و تاییدیه‌های مورد نیاز
- الزامات مربوط به محتوای وایت‌پیپر
قوانین مربوط به بازاریابی و فعالیت‌های دارایی‌های مجازی در دستور اداری شماره ۰۱/۲۰۲۲ (مقررات بازاریابی VARA) تعریف شده‌اند. این مقررات از سال گذشته لازم‌الاجرا شده و در مقررات FMP اصلاح نشده‌اند.
آمار عملکردی نهاد نظارتی VARA
در ادامه، سه اقدام کلیدی VARA در راستای قانون‌گذاری و حمایت از صنعت دارایی‌های مجازی را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
انتشار مقررات کامل بازار محصول (FMP)
در فوریه ۲۰۲۳، VARA گامی مهم در راستای قانون‌گذاری صنعت دارایی‌های مجازی برداشت و مقررات کامل بازار محصول (FMP) خود را منتشر کرد. این مجموعه مقررات شامل مواردی چون مجوزدهی به دارایی‌های مجازی، الزامات قانونی برای ارایه‌دهندگان خدمات مرتبط و همچنین چهارچوبی برای فعالیت در این حوزه است. جالب توجه این‌که این مقررات در تمامی مناطق دبی به‌جز مرکز مالی بین‌المللی دبی (DIFC) اعمال می‌شود. به این ترتیب، VARA قصد دارد بستری امن و شفاف برای تمامی فعالان بازار دارایی‌های مجازی فراهم کند.
همکاری با سازمان اوراق بهادار و کالاها (SCA)
در سپتامبر ۲۰۲۴، یک گام کلیدی دیگر برای تقویت جایگاه امارات متحده عربی در حوزه دارایی‌های مجازی برداشته‌شد. سازمان اوراق بهادار و کالاها (SCA) و VARA توافق‌نامه‌ای امضا کردند که تمرکز آن بر تنظیم قوانین مشترک و حمایت از ارایه‌دهندگان خدمات دارایی‌های مجازی (VASPs) بود. این توافق‌نامه شامل الزاماتی برای صدور مجوز فعالیت در حوزه دارایی‌های مجازی و همچنین مکانیسم‌هایی برای نظارت مشترک بر فعالیت‌های مرتبط است. این اقدام به‌عنوان بخشی از تلاش‌های گسترده‌تر امارات برای تبدیل شدن به یک مرکز جهانی دارایی‌های مجازی تلقی می‌شود.
در اکتبر ۲۰۲۴، VARA با هدف حفاظت از امنیت عمومی و جلوگیری از فعالیت‌های غیرقانونی، دستور توقف فعالیت و جریمه نقدی برای هفت نهاد متخلف صادر کرد که بدون مجوز قانونی به فعالیت و بازاریابی می‌پرداختند. این اقدام نشان‌دهنده عزم VARA برای اجرای سختگیرانه قوانین و برخورد با تخلفات است.
تاییدیه شرکت HashKey MENA
در ژانویه ۲۰۲۵، سازمان VARA نشان داد که همچنان به گسترش و حمایت از صنعت دارایی‌های مجازی متعهد است. در این راستا، شرکت هش‌کی منا (HashKey MENA) موفق به دریافت تاییدیه مشروط مجوز ارایه‌دهنده خدمات دارایی مجازی از VARA شد. این تاییدیه به HashKey MENA امکان می‌دهد فعالیت‌های خود را در منطقه خاورمیانه گسترش دهد و خدمات متنوع‌تری به مشتریان ارایه کند. چنین اقداماتی نشان‌دهنده تعهد VARA به تقویت رشد صنعت دارایی‌های مجازی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی است.
چهارچوب نظارتی VARA
قوانین و مقررات VARA برای دارایی‌های دیجیتال
وارا به‌عنوان نهاد نظارتی مستقل، در راستای حمایت از کاربران و سرمایه‌گذاران، قوانینی را تدوین کرده‌است که به‌طور خاص به دارایی‌های دیجیتال مربوط می‌شود. این قوانین شامل ارزهای دیجیتال، توکن‌های غیرقابل تعویض (NFTs)، پلتفرم‌های معاملاتی، قراردادهای هوشمند و بسیاری دیگر از فناوری‌های بلاک‌چینی است.
این قوانین با هدف ایجاد فضایی امن و شفاف برای فعالیت‌های اقتصادی در این بازار طراحی شده‌است. یکی از ویژگی‌های مهم قوانین VARA این است که همزمان با محافظت از سرمایه‌گذاران، فضای مناسبی برای نوآوری و گسترش صنعت فین‌تک فراهم می‌کند.
نظارت بر پلتفرم‌های دارایی دیجیتال
یکی از مسوولیت‌های کلیدی VARA نظارت بر فعالیت صرافی‌ها و پلتفرم‌های معاملاتی ارز دیجیتال است. این نهاد وظیفه دارد اطمینان حاصل کند که تمامی پلتفرم‌ها قوانین و مقررات را رعایت کرده و در فعالیت‌های خود شفافیت کامل دارند.
حسابرسی و گزارش‌دهی دقیق و به‌موقع از پلتفرم‌های معاملاتی نیز بخشی از الزامات VARA است تا در صورت بروز مشکلات، بتوان به‌سرعت آن‌ها را شناسایی و رفع کرد.
صدور مجوز برای فعالیت‌ها
VARA علاوه بر نظارت، مجوزهای لازم برای انجام فعالیت‌های مختلف در بازار دارایی‌های دیجیتال را نیز صادر می‌کند. این مجوزها شامل مجوزهای عمومی برای انجام تجارت و خدمات دیجیتال و همچنین مجوزهای خاص برای پروژه‌های نوآورانه در حوزه بلاک‌چین است.
صدور این مجوزها به کسب‌وکارها این اطمینان را می‌دهد که فعالیت‌هایشان مطابق با قوانین و استانداردهای قانونی انجام می‌شود و به‌طور قابل‌توجهی ریسک‌های قانونی و مالی را کاهش می‌دهد.
ویژگی‌های کلیدی VARA
- حمایت از شفافیت و امنیت
یکی از اصلی‌ترین اهداف وارا، ایجاد امنیت و شفافیت در صنعت دارایی‌های دیجیتال است. این نهاد از ایجاد استانداردهای قانونی و حفاظت از داده‌های کاربران حمایت می‌کند و به‌دنبال پیشگیری از تقلب و فعالیت‌های مشکوک در بازار است. همچنین، VARA تلاش دارد تا با اجرای قوانین ضدپول‌شویی و مبارزه با فعالیت‌های تروریستی، از اعتبار و سلامت این بازار در سطح جهانی حمایت کند. - رعایت استانداردهای جهانی
VARA باتوجه به اهمیت انطباق با استانداردهای جهانی در طراحی مقررات خود، به مدل‌های قانونی کشورهای پیشرفته در زمینه دارایی‌های دیجیتال توجه می‌کند. این نهاد از بهترین تجربیات و روش‌ها در دیگر کشورها استفاده می‌کند تا به نوآوری و رشد این صنعت در سطح جهانی کمک کند.
فرصت‌ها و چالش‌های VARA
- فرصت‌های VARA برای کسب‌وکارهای فین‌تک و بلاک‌چین
VARA با ارایه چارچوب‌های نظارتی شفاف و نوآورانه، فرصتی منحصربه‌فرد برای کسب‌وکارهای فین‌تک و بلاک‌چین فراهم می‌کند تا در محیطی امن و مطمین رشد کنند. این نهاد با حمایت از نوآوری، کاهش ریسک‌های عملیاتی و تسهیل فعالیت‌های فرامرزی، زمینه‌ای ایده‌آل برای توسعه راهکارهای مالی و بلاک‌چینی در دبی ایجاد کرده‌است. - محیط قانونی امن برای توسعه استارت‌آپ‌ها
VARA به‌عنوان نهاد نظارتی قوی در دبی، فرصتی بی‌نظیر برای استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپای فعال در صنعت فین‌تک فراهم کرده‌است. این نهاد با ارایه مجوزهای لازم و حمایت از پروژه‌های نوآورانه، کمک می‌کند که استارت‌آپ‌ها بتوانند بدون دغدغه‌های قانونی به توسعه فناوری‌های جدید پرداخته و در بازار جهانی وارد شوند. - حمایت از نوآوری و تحقیق و توسعه
VARA توجه ویژه‌ای به پروژه‌های نوآورانه در حوزه بلاک‌چین و ارزهای دیجیتال دارد. به‌ویژه در زمینه‌هایی مانند دیفای، توکن‌سازی دارایی‌ها و قراردادهای هوشمند، این نهاد از پژوهش‌ها و توسعه‌های جدید حمایت می‌کند. - جذب سرمایه‌گذاران بین‌المللی
دبی به‌عنوان یکی از مقاصد اصلی سرمایه‌گذاران در زمینه فناوری‌های نوین شناخته شده‌است. VARA با فراهم کردن محیطی امن و شفاف برای فعالیت‌های مالی، به جذب سرمایه‌گذاران بین‌المللی کمک کرده و به این ترتیب باعث رشد اقتصادی در منطقه می‌شود.
چالش‌ها و مسایل مربوط به VARA
- رقابت با نهادهای نظارتی دیگر
چالش اصلی VARA در زمینه نظارتی این است که بسیاری از کشورهای دیگر نیز در حال تاسیس نهادهای نظارتی مشابه هستند که می‌توانند قوانینی متفاوت یا مزایای خاصی برای کسب‌وکارها و سرمایه‌گذاران ارایه دهند. - رعایت قوانین سختگیرانه
یکی از چالش‌های اصلی برای شرکت‌ها، به‌ویژه استارت‌آپ‌ها، رعایت تمامی الزامات VARA است. این ممکن است شامل تهیه مستندات قانونی، رعایت اصول امنیتی و نظارت بر تراکنش‌های مالی باشد که می‌تواند برای برخی کسب‌وکارها هزینه‌بر و زمان‌بر باشد.
مراحل شروع کسب‌وکار تحت نظارت VARA
- ثبت شرکت و دریافت مجوز اولین قدم برای شروع کسب‌وکار در دبی تحت نظارت VARA، ثبت شرکت و دریافت مجوزهای قانونی از این نهاد است. بسته به نوع فعالیت، کسب‌وکارها باید مجوزهای مختلفی را از وارا دریافت کنند که فرآیندهای مختلف قانونی و مالی را شامل می‌شود.
به‌طور کلی، نهادهایی که قصد دارند از وارا مجوز فعالیت بگیرند، باید یک فرآیند چهارمرحله‌ای را طی کنند که به ترتیب شامل موارد زیر است:
- مجوز موقت: اولین مرحله که اجازه شروع فرآیند ثبت و آماده‌سازی را به نهاد می‌دهد.
- مجوز محصول مقدماتی با حداقل دوام (MVP): مجوزی که به نهاد اجازه می‌دهد خدمات خود را در ابعاد محدود و با نظارت دقیق ارایه دهد.
- مجوز MVP عملیاتی: مرحله‌ای که نهاد می‌تواند فعالیت‌های خود را به‌صورت گسترده‌تر و با امکانات بیشتری انجام دهد.
- مجوز محصول کامل بازار (FMP): آخرین مرحله که مجوز کامل و نهایی برای فعالیت در بازار دارایی‌های مجازی را ارایه می‌دهد و مطابق الزامات جامع وارا است.
- رعایت الزامات قانونی و نظارتی
پس از دریافت مجوز، شرکت‌ها باید تمامی الزامات قانونی و نظارتی VARA را رعایت کنند. این ممکن است شامل ایجاد سیستم‌های امنیتی پیشرفته، تدوین خط‌مشی‌های ضدپول‌شویی و تهیه گزارش‌های مالی دقیق باشد. - استفاده از خدمات مشاوره‌ای
برای موفقیت در محیط قانونی جدید، شرکت‌ها می‌توانند از مشاوران حقوقی و مالی که با مقررات VARA آشنا هستند، بهره‌برداری کنند. این مشاوره‌ها می‌توانند به کاهش ریسک‌ها و پیچیدگی‌های قانونی کمک کنند و شرکت‌ها را در مسیر رشد و توسعه سریع‌تر قرار دهند.
فعالیت‌های دارای مجوز وارا
- خدمات مشاوره
این خدمات شامل ارایه پیشنهادهای شخصی به مشتری، به درخواست او یا به ابتکار ارایه‌دهنده مشاوره، در خصوص اقدامات یا معاملات مربوط به دارایی‌های مجازی است. - خدمات کارگزار-فروشنده
این خدمات موارد زیر را شامل می‌شود:
- تنظیم سفارش‌های خریدوفروش دارایی‌های مجازی بین دو نهاد
- پذیرش سفارش‌ها و دریافت پول نقد یا دارایی‌های مجازی در ازای آن
- تسهیل تطبیق معاملات بین خریداران و فروشندگان
- ارایه خدمات بازارسازی و معاملات از طرف واحد تجاری یا مشتریان
- خدمات حضانت
این خدمات به حفاظت و نگه‌داری دارایی‌های مجازی مشتریان و انجام اقدامات تنها بر اساس دستورات تاییدشده آن‌ها اشاره دارد. تنها نهادهایی که دارایی‌های مشتریان را در کیف‌پول‌های مجزا ذخیره می‌کنند، واجد شرایط این مجوز هستند. - خدمات تبادل
شامل مبادله، تجارت یا تبدیل دارایی‌های مجازی با ارزهای فیات یا سایر دارایی‌های مجازی است و همچنین شامل تطبیق سفارش‌ها و نگه‌داری دفترچه سفارش برای این منظور می‌شود. - خدمات وام و قرض گرفتن
این خدمات شامل انتقال یا قرض دادن دارایی‌های مجازی به یک یا چند طرف و بازگرداندن آن طبق شرایط توافق‌شده است. - خدمات مدیریت و سرمایه‌گذاری
این خدمات شامل مدیریت، اداره یا تصرف دارایی‌های مجازی به‌عنوان نماینده یا امانتدار از طرف واحد تجاری می‌شود. - فعالیت‌های مرتبط با صدور دارایی مجازی
این‌گونه فعالیت‌ها نیازمند تایید وارا از وایت‌پیپر تحت «آیین‌نامه صدور VA» هستند و هیچ فعالیت مرتبط با صدور دارایی مجازی از اقدامات نظارتی معاف نیست. - تجارت اختصاصی
هرگونه تجارت اختصاصی دارایی‌های مجازی نیازمند دریافت گواهی عدم اعتراض (NOC) از وارا است و معاملات با حجم بالا باید در این نهاد ثبت شوند.
VASPها قبل از ارایه هرگونه خدمات، باید مجوز لازم را از وارا دریافت کنند تا از تطابق فعالیت‌های خود با قوانین و مقررات اطمینان حاصل کنند.
سخن پایانی
VARA با طراحی و اجرای چهارچوبی جامع و منطبق با استانداردهای بین‌المللی، نقش محوری خود را در صنعت دارایی‌های دیجیتال و فناوری‌های مالی تثبیت کرده‌است. این نهاد نه‌تنها توانسته است محیطی امن و شفاف برای کسب‌وکارها و سرمایه‌گذاران ایجاد کند، بلکه با تمرکز بر نوآوری و پذیرش فناوری‌های پیشرفته، بستری مناسب برای رشد اکوسیستم دارایی‌های دیجیتال و فین‌تک در دبی و منطقه فراهم آورده‌است.
رویکرد VARA در تدوین مقررات، با تکیه بر تعادل میان نظارت دقیق و حمایت از نوآوری، دبی را به یکی از قطب‌های پیشرو در این حوزه تبدیل کرده‌است. این چهارچوب نظارتی که شامل فرآیندهای چندمرحله‌ای مجوزدهی و الزامات دقیق برای تضمین شفافیت و امنیت است، الگویی پویا و انعطاف‌پذیر برای مدیریت بازارهای دیجیتال در سطح جهانی ارایه می‌دهد.
با گسترش نفوذ وارا و تعهد آن به انطباق با بهترین شیوه‌های جهانی، این نهاد می‌تواند به معیاری برای سایر کشورها در زمینه نظارت بر دارایی‌های دیجیتال تبدیل شود. چنین رویکردی نه‌تنها به ارتقای اعتماد عمومی به این بازارها کمک می‌کند، بلکه سرمایه‌گذاران و کسب‌وکارهای بیشتری را به‌سمت دبی جذب کرده و موقعیت این شهر را به‌عنوان پیشروترین مرکز فناوری‌های مالی و دیجیتال در جهان تقویت می‌کند.
در نهایت، VARA با رویکردی آینده‌نگرانه، نقشی کلیدی در شکل‌دهی آینده اقتصاد دیجیتال ایفا می‌کند و الگویی پایدار برای توسعه صنعت دارایی‌های دیجیتال در سراسر جهان ارایه می‌دهد.
