کلاه‌برداری ۴ میلیارد دلاری وان‌کوین به قیمت جان بنیان‌گذارش تمام شد
طبق شواهد به‌دست آمده توسط بی‌بی‌سی، «روجا ایگناتووا» (Ruja Ignatova)، بنیان‌گذار طرح پانزی وان‌کوین، معروف به «ملکه کریپتو» به قتل رسیده است. اکنون به نظر می‌رسد پرونده این زن بلغار که در میان ۱۰ نفر اول فهرست افراد تحت تعقیب اف‌بی‌آی بوده، بسته شده است.
عناوین این مقاله:
هفت سال پیش بود که روجا ایگناتووا به‌طور ناگهانی ناپدید شد تا میلیون‌ها انسان بی‌گناه فریب‌خورده برای همیشه سرمایه خود را از دست بدهند. ماجرای ملکه کریپتو که در واقع هیچ ارتباطی به کریپتو و ارز دیجیتال ندارد، ماجرای خواندنی و پندآموزی است که در این فرصت، یعنی پس از پیدا شدن جدیدترین شواهد قتل او، برای شما آماده کرده‌ایم.
کلاه‌برداری ژنتیکی
انجام تحقیقات مکفی پیش از شروع هر کسب‌و‌کار، یا ورود به یک پروژه مالی از نخستین اقدامات اجتناب‌ناپذیر محسوب می‌شود. زیرا اگر مال‌باختگان پیش از اعتماد به پروژه، اندکی درباره ایگناتووا تحقیق کرده بودند، شاید چنین موج ورود سرمایه‌ای به‌دنبال طرح وان‌کوین به‌راه نمی‌افتاد.
دزدی ۲۰۱۲
نخستین پروژه کلاه‌برداری روجا ایگناتووا حدود دو سال پیش از راه‌اندازی پروژه وان‌کوین، یعنی در سال ۲۰۱۲ کلید می‌خورد. او همراه پدر خود و چند سرمایه‌گذار دیگر، یک مجتمع متالوژی در بایرن آلمان را می‌خرد که به‌طرز مشکوکی ظرف کمتر از یک‌سال اعلام ورشکستگی می‌کند.
در پی این اعلام، گروه سرمایه‌گذاران و شرکای شرکت، آن‌ها را به دزدی یک میلیون یورویی از شرکت متهم می‌کنند. به‌دلیل اتهامات وارده، روجا به ۱۴ ماه حبس تعلیقی محکوم می‌شود تا نخستین سابقه کیفری در پرونده او ثبت شود.
بیگ‌کوین (Big coin)
پس از ماجرای کلاه‌برداری شرکت، روجا همراه شریک سوئدی خود یعنی «سباستین گرین‌وود» (Sebatian Greewood) به‌دنبال راه‌اندازی پروژه‌ای به نام بیگ‌کوین رفتند. اگرچه این پروژه سرمایه زیادی جذب نکرد، اما برای آن‌ها تجربه خوبی برای شروع یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های کلاه‌برداری دنیا بود.
وان‌کوین
در سال ۲۰۱۴، روجا ایگناتووا به همراه سباستین گرین‌وود طرح پانزی وان‌کوین (OneCoin) را به دنیا معرفی کردند. وان‌کوین با شعار «ابزاری برای همگان و مشابه فیس‌بوک ارزهای دیجیتال» در اذهان عمومی پیچید. به گفته ایگناتووا، وان‌کوین آمده بود تا بیت‌کوین (Bitcoin) را به زمین بکوبد!
شعارها و وعده‌های پروژه به‌حدی جذاب و تاثیرگذار بود که روجا ایگناتووا در سال ۲۰۱۴ موفق به دریافت جایزه «کارآفرین برتر سال» در موطن خود یعنی بلغارستان شد.
بازار کار وان‌کوین از این‌جا آغاز و در طی دو سال به بسیاری از کشورهای دیگر در قالب سمینارهای زرد صادر شد. روجا ایگناتووا به کشورهای مختلف سفر و برای مردم سخنرانی و به‌اصطلاح رویافروشی می‌کرد. حضور او در گردهمایی‌ها و سمینارها موجب اعتماد و هجوم هرچه بیشتر مردم به سیستم وان‌کوین می‌شد.
در میان این هیاهو، روجا هم ثروت نویافته خود را خرج می‌کرد؛ او املاک بسیاری از جمله یک ملک چند میلیون دلاری در صوفیه، پایتخت بلغارستان و در ساحل تفریحی سوزوپل در کنار دریای سیاه خرید و در اوقات فراغت، در «داوینا» کشتی تفریحی مجلل خود، مهمانی‌های مجلل برگزار کرد. ولخرجی روجا تا جایی ادامه داشت که در یکی از مهمانی‌ها در ژانویه ۲۰۱۷، «بیبی رکسا» (Bebe Rexha)، ستاره پاپ آمریکایی، میهمان ویژه روجا شده و برای او کنسرت خصوصی اجرا کرد
عامل تحریک طمع کاربران چه بود؟
آنچه در سمینارها و اخبار مورد توجه قرار گرفت، نامی بود که براساس آن تمامی اذهان را به‌سمت دنیای رمزارزها و فناوری بلاک‌چین (Blockchain) معطوف می‌کرد. اما واقعیت ماجرا چیز دیگری بود.
صرافی وان‌کوین (OneCoin Exchange) دوره‌های آموزشی مانند دوره‌های مربوط‌به ارزهای دیجیتال را به فروش می‌رساند. در واقع تجارت اصلی این شرکت، فروش هرمی دوره‌ها بود. این دوره‌ها شامل آموزش‌های مرتبط‌با ارزهای دیجیتال و فناوری بلاک‌چین به همراه حوزه‌های دیگر مانند سرمایهگذاری بود که بخشی از یک طرح بازاریابی چند سطحی (MLM) به شمار می‌رفت.
خریداران دوره‌ها با جذب شرکت‌کنندگان بیشتر، جوایز بیشتری دریافت می‌کردند. این در واقع نوعی بازاریابی شبکه‌ای (Network Marketing) در کنار خرید دوره‌های آموزشی ارزهای دیجیتال بود که استراتژی بسیار هوشمندانه‌ای برای به حداکثر رساندن سود به حساب می‌آمد.
در پنل کاربری خریداران بسته‌ها، توکن‌هایی نمایش داده می‌شد که می‌توانستند از آن‌ها برای استخراج وان‌کوین استفاده کنند. جالب این‌جاست که بسیاری از مطالب دوره‌های ارایه‌شده به‌حدی بی‌کیفیت و مبتدی بود که موجب نارضایتی کاربران شده بود. از آن جالب‌تر این‌که بخش زیادی از محتواهای موجود نیز از سایت‌های مختلف دزدیده شده و تیم وان‌کوین حتی زحمت تولید محتوا را هم به خود نداده بود.
روجا به جمعیت گردآمده در وِمبلی گفت که وان‌کوین «قاتل بیت‌کوین است.» او فریاد زد: «تا دو سال دیگر، هیچ‌کس دیگر درباره بیت‌کوین حرفی نخواهد زد!»
رقیب بیت‌کوین فاقد بلاک‌چین بود
چهار ماه پس از سخنرانی روجا در لندن، یعنی اوایل اکتبر ۲۰۱۶، یک کارشناس بلاک‌چین به نام «بیورن بیرکه» (Bjorn Bjercke) پیشنهاد عجیبی از یک بنگاه کاریابی دریافت کرد. یک شرکت استارت‌آپ بلغار به‌دنبال یک مدیرکل فنی می‌گشت. مزایای شغلی پیشنهادشده شامل یک آپارتمان، یک خودرو و حقوق جذاب ۲۵۰ هزار پوندی در سال بود.
بیرکه که از چنین پیشنهاد کاری شوکه شده بود، از بنگاه کاریابی درباره جزییات کاری که قرار است انجام دهد پرس‌و‌جو کرد. پاسخ شرکت یکی از شوکه‌کننده‌ترین اطلاعاتی بود که درباره وان‌کوین درز پیدا می‌کرد.
بیرکه قرار بود برای شرکت وان‌کوین یک بلاک‌چین ایجاد کند، زیرا شرکت رمزارزی مورد نظر که مدت زیادی از راه‌اندازی آن گذشته بود، هنوز بلاک‌چینی نداشت و تمام اطلاعات کاربران و بسته‌های فروخته‌شده در یک کامپیوتر معمولی نگهداری می‌شد و تمام اعداد و ارقام و سودهای نمایش داده‌شده در پلتفرم تقلبی بوده و توسط یک اپراتور ثبت می‌شد.
کو گوش شنوا؟
پروژه وان‌کوین در سال ۲۰۱۴ متولد شد. تنها چند ماه بعد، یعنی اوایل ۲۰۱۵ بود که کمیسیون نظارت مالی بلغارستان در مورد ماهیت این پروژه اظهار تردید کرد.
پس از آن، در دسامبر ۲۰۱۶، ایتالیا بازار فعالیت‌های وان‌کوین را متوقف کرد و مقامات قضایی انگلیسی شروع به کار روی پرونده کلاه‌برداری وان‌کوین کردند.
کار به جایی رسید که در سال ۲۰۱۷ چند بانک مرکزی اروپایی نیز از جمله بانک ملی کرواسی، لتونی، سوئد و نروژ نسبت‌به هرمی بودن وان‌کوین هشدار دادند.
در سال ۲۰۱۷، وان‌کوین ادعا کرد اولین شرکتی است که توسط دولت ویتنام مجوز گرفته و به‌طور قانونی مجاز به استفاده به‌عنوان ارز دیجیتال است که دولت ویتنام این ادعا را رد کرد.
یکی از بازپرس‌های حوزه مالی نیویورک، بعدها وقتی ماهیت پروژه روشن شد، این‌طور بیان کرد: «وان کوین چیزی جز یک نقشه کلاه‌برداری هرمی سنتی نیست؛ فقط با استفاده از پلتفرم‌های جدید تکنولوژیکی ساخته شده است.»
اما موج هیجانات کاربران که با داغ شدن بازار ارزهای دیجیتال شدت بیشتری پیدا کرده بود، به هیچ‌کدام از این هشدارها و ممنوعیت‌ها اهمیتی نداد. تا جایی‌که برخی می‌گفتند بانک‌ها برای از دست ندادن قدرت خود این ادعاها را مطرح می‌کنند که نباید به آن اهمیت داد.
سال ۲۰۱۷، سال اشک‌ها و دلهره‌ها
رفتارهای مشکوک صرافی وان‌کوین از اواخر سال ۲۰۱۶ آغاز شد؛ زمانی‌که امکان خرید و فروش و برداشت ارز در صرافی وان‌کوین محدود شد. ژانویه ۲۰۱۷ بود که در ابتدا امکان برداشت دارایی‌ها برای همیشه لغو شد و در همان ماه صرافی به‌طور رسمی و بدون هیچ توضیحی به فعالیت خود پایان داد.
نکته غم‌انگیز آن‌جاست که امکان برداشت دارایی در آن زمان تنها توسط عده‌ای معدود (خودی‌ها) امکان‌پذیر بود؛ یعنی افراد نزدیک به تیم وان‌کوین که از ماجرا مطلع شده بودند، دارایی‌های خود را برداشت کردند. کاربران ماه‌ها در انتظار رفع مشکل صرافی و امکان نقدشوندگی وان‌کوین ماندند.
۹ ماه بعد، یعنی در اکتبر ۲۰۱۷ خبر یک گردهمایی بزرگ در لیسبون پرتقال توجه همگان را به خود جلب کرد. اما در این گردهمایی، از روجا که به وقت‌شناسی نیز معروف بود، خبری نشد. بدین ترتیب، بنیان‌گذار طرح پانزی وان‌کوین برای همیشه ناپدید شد. کلاه‌بردار بودن روجا تا حدی غیرقابل باور بود که عده‌ای تصور می‌کردند بانک‌ها او را کشته یا ربوده باشند.
اما واقعیت این است که روجا پنهان شده بود. سوابق اف‌بی‌ای که چند ماه پیش در مدارک دادگاهی ارایه شد، نشان می‌دهد که در ۲۵ اکتبر ۲۰۱۷، یعنی دو هفته پیش از غیبت در لیسبون، او سوار یک پرواز شرکت «رایان‌ایر» شده و صوفیه را به مقصد آتن ترک کرده بود. این آخرین باری بود که کسی روجا را دیده یا خبری از او شنیده است.
طبق مستندات بی‌بی‌سی، مردم بریتانیا حدود ۳۰ میلیون یورو در نیمه اول سال ۲۰۱۶ میلادی برای سرمایهگذاری روی وان‌کوین هزینه کردند. تنها در طول یک هفته، میزان سرمایهگذاری به دو میلیون یورو رسیده بود و در فاصله سه سال، یعنی تا سال ۲۰۱۷ حدود چهار میلیارد یورو از ده‌ها کشور دیگر روی این پروژه سرمایهگذاری شد.
۹۰ سال حبس برای همدستان ملکه
روجا در اکتبر ۲۰۱۷، یعنی درست نزدیک به زمانی که حکم دستگیری او توسط آمریکا اجرا شود، ناپدید شد. پس از آن برادرش «کنستانتین ایگناتووا» (Konstantin Ignatov) با وقاحت جای او را گرفت تا بلکه بتواند در زمان اندک باقی‌مانده پول بیشتری به جیب بزند.
اما اندکی بعد یعنی در سال ۲۰۱۸، سباستین گرین‌وود و پس از آن کنستانتین در مارس ۲۰۱۹ دستگیر شدند. کنستانتین به‌جرم کلاه‌برداری و پول‌شویی به ۹۰ سال حبس محکوم شد. پس از آن نیز گرین‌وود در سال ۲۰۲۲ به جرم‌های خود اعتراف کرد و در سال ۲۰۲۳ به ۲۰ سال زندان محکوم شد.
در تمام طول این مدت نیز، یعنی از همان ابتدای ناپدید شدن روجا، اداره تحقیقات فدرال ایالات متحده برای یافتن کوچک‌ترین سرنخی از او در هر نقطه از جهان شبانه‌روز در تلاش بوده؛ تا جایی‌که یک جایزه ۱۰۰ هزار دلاری برای هرکس که بتواند کوچک‌ترین سرنخی از او ارایه کند تعیین کرده است.
یکی از احتمالات موثقی که پیش از شواهد کنونی به‌دست آمده بود، احتمال تغییر چهره و عمل جراحی صورت روجا بود که خیلی دور از عقل به نظر نمی‌رسد.
آیا روجا ایگناتووا به قتل رسید؟
بر اساس آخرین شواهد به‌دست‌آمده، روجا ایگناتووا با شبکه‌ای از خلاف‌کاران در ارتباط بوده تا در ازای پرداخت پول به آنان، از تیررس اف‌بی‌آی در امان بماند. روجا با رییس یکی از همین بزرگ‌ترین باندهای مواد مخدر در بلغارستان ارتباط نزدیکی داشته است. «هریستوفوروس نیکوس آماناتیدیس» (Hristoforos Nikos Amanatidis)، معروف به تاکی (Taki)، رییس یکی از بزرگ‌ترین و خطرناک‌ترین باندهای مواد مخدر در بلغارستان است و در کشورش جایگاهی افسانه‌ای همانند «اِل‌چاپو» (El Chapo) در مکزیک یا «پابلو اِسکوبار» (Pablo Emilio Escobar) در کلمبیا دارد.
اطلاعات جدیدی که توسط یک جنایتکار سابقه‌دار بلغار به سازمان سیا درز پیدا کرده، حاکی از قتل روجا توسط هریستوفوروس است. اگرچه هنوز شواهد غیرموثقی از رویت او گزارش می‌شود، اما احتمال به قتل رسیدن روجا بسیار محتمل‌تر از همیشه است و به احتمال زیاد پرونده کلاه‌برداری بزرگ وان‌کوین در این مرحله به پایان خود می‌رسد و در آینده خبر بیشتری از روجا به گوش نخواهد رسید.
سخن پایانی
روجا در حقیقت نقاط ضعف جوامع را شناسایی و از آن‌ها سواستفاده کرد. او می‌دانست که به تعداد کافی آدم‌هایی یافت می‌شوند که به قدری درمانده، حریص یا سردرگم هستند که روی وان‌کوین شرط‌بندی کنند. او می‌دانست در زمانه‌ای که انبوهی از اطلاعات ضدونقیض در اینترنت یافت می‌شود، تشخیص حقیقت از دروغ دشوارتر است. او فهمیده بود مدافعان جامعه در برابر وان‌کوین، یعنی قانون‌گذاران، پلیس، و اصحاب رسانه، برای درک آنچه دارد رخ می‌دهد، دشواری زیادی پیش رو خواهند داشت. از همه ناامیدکننده‌تر این‌که او به‌درستی حدس زد وقتی پی به حقیقت خواهیم برد که او دیگر رفته‌است، با همه پول‌ها.
