دنیای غیرمتمرکز بلاکچین (Blockchain) و اینترنت اشیا (IoT)، چشماندازی روشن از آیندهای را ارایه میدهد که در آن امنیت، شفافیت و خودکارسازی به استانداردهای جدید تبدیل میشوند. این دنیای جدید، نهتنها فناوریهای موجود را بهبود میبخشد، بلکه راههای جدیدی برای تعامل و ارتباط بین مردم و دستگاهها ایجاد میکند. DePIN یا شبکههای غیرمتمرکز زیرساخت فیزیکی (Decentralised Physical Infrastructure Networks)، ترکیب اینترنت اشیا و بلاکچین است. در این مقاله میخواهیم به معرفی پروژه پیک، یک شبکه لایه یک بلاکچین که در راستای تحقق ترکیب اینترنت اشیا و بلاکچین میکوشد و بر DePIN متمرکز است، بپردازیم.
عناوین این مقاله:
در سالهای اخیر، دنیای فناوری شاهد تحولات بیسابقهای بوده که دو مورد از این تحولات، بلاکچین و اینترنت اشیا، بهعنوان پیشگامان این انقلاب شناخته میشوند. ترکیب این دو فناوری قدرتمند، دنیای جدیدی از امکانات و فرصتها را برای صنایع و افراد فراهم کرده است.
بلاکچین، بهعنوان یک دفترکل توزیعشده و غیرمتمرکز، اطمینان و شفافیت را در تراکنشها و تبادلات فراهم میآورد. با استفاده از قراردادهای هوشمند، بلاکچین قادر است فرآیندهای پیچیده را بدون نیاز به واسطههای سنتی خودکارسازی کند. این ویژگیها بلاکچین را به یکی از ارکان اصلی دنیای دیجیتال آینده تبدیل کرده است.
اینترنت اشیا، شبکهای از دستگاههای متصل به اینترنت است که با جمعآوری و تبادل دادهها، قابلیت ارتباط و تعامل بین اشیا را فراهم میکند. از دستگاههای خانگی هوشمند تا سیستمهای صنعتی پیشرفته، اینترنت اشیا در حال تغییر نحوه زندگی و کار ماست.
ترکیب بلاکچین و اینترنت اشیا به ایجاد شبکههای غیرمتمرکز و امن از دستگاههای متصل میانجامد که در آن دادهها بهصورت امن و شفاف مدیریت میشوند. این ترکیب، از زنجیره تامین هوشمند تا خانههای هوشمند، فرصتهای جدیدی را برای نوآوری و بهبود زندگی انسانها به ارمغان میآورد.
ظهور شبکههای غیرمتمرکز زیرساخت فیزیکی (DePIN) بهعنوان ترکیبی از بلاکچین و اینترنت اشیا، افقهای جدیدی را برای خودکارسازی، شفافیت و امنیت در دنیای فناوری ایجاد کرده است. این فناوریها نهتنها باعث ارتقای کارایی سیستمهای موجود میشوند، بلکه زمینهساز ایجاد تعاملات پیشرفته بین دستگاهها و افراد هستند. پروژه پیک، بهعنوان یک شبکه بلاکچین لایه اول، در مسیر تحقق این چشمانداز گام برمیدارد.
یک انقلاب در زیرساخت جهانی
پیک چیست؟
پیک توسط سه کارآفرین با نامهای «تیل وندلر» (Till Wendler)، «لئونارد دورلوشتر» (Leonard Dorlochter) و «مکس تاک» (Max Thake) تاسیس شد که با اشتیاق مشترکشان به بلاکچین و اینترنت اشیا گرد هم آمده بودند. تیل، کارآفرینی از آلمان، در سال ۲۰۱۵ از طریق اتریوم با دنیای بلاکچین آشنا شد و درون سوراخ خرگوش کریپتو افتاد.
لئو دیگر بنیانگذار این پروژه هم اهل آلمان است، او زمانیکه در یک شرکت نرمافزاری در برلین کار میکرد، با مکس، یک کارآفرین اهل مالت آشنا شد. این سه نفر در سال ۲۰۱۷ گرد هم آمدند و با هدف استفاده از بلاکچینها برای مقابله با چالشهای جهانی همکاری خود را با هم شروع کردند. در ابتدا، آنها راههایی را برای یکپارچهسازی موثر وب ۳ و اینترنت اشیا بررسی کردند، اما بهزودی متوجه شدند زیرساخت موجود نمیتواند آنطور که تصور میکردند از اینترنت اشیا پشتیبانی کند.
آنها پیامدهای ترکیب بلاکچین در سیستمهای سنتی را مطالعه کردند و با شرکتهای بزرگی مانند آئودی (Audi)، دیامجی موری (DMG Mori)، انتیتی (NTT) و گوچی (Gucci) برای توسعه برنامههای کاربردی اینترنت اشیا سازمانی و درک تاثیر فناوری بر چشمانداز فعلی همکاری کردند. این تجربه آنها را به ساخت یک بلاکچین لایه یک سوق داد تا از برنامههای کاربردی متمایز پشتیبانی کند.
تا سال ۲۰۲۱، پیک بهعنوان راهحل آنها برای ساخت برنامههای کاربردی در دنیای واقعی، که اکنون بهعنوان شبکههای زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز (DePIN) شناخته میشود، ایجاد شد. در مارس ۲۰۲۴، پیک اعلام کرد ۱۵ میلیون دلار از سرمایهگذاران پیشرو جذب کرده است که شامل برندهای Animoca ،Borderless Capital ،Generative Ventures، Cypher Capital، CMCC، Fundamental Labs، HV Capital، Hashkey Capital، GSR Investments، MoonRock Capital و … است.
تکنولوژی
اجماع (Consensus)
پیک از اثبات سهام واگذارشده (Delegated Proof of Stake- DPoS) برای تولید بلاک و اولین نهاییسازی و اثبات سهام کاندیدشده (Nominated Proof of Stake- NPoS) از طریق زنجیره رله (Relay Chain) برای تایید و نهاییسازی دوم استفاده میکند.
اپراتورهای گره (Node Operators)
تولید بلاک در پیک به همکاری بین تلفیقکنندهها (collators) و نمایندگان (delegators) متکی است تا اطمینان حاصل شود که تراکنشها بهسرعت، کارآمد و بدون سانسور به بلاک تبدیل میشوند.
تلفیقکنندهها مسوول ایجاد بلاکها و حفظ وضعیت شبکه هستند. نقش آنها مشابه ماینرها در یک شبکه اثبات کار (Proof of Work- POW) است، اما امنیت شبکه را افزایش نمیدهند. در عوض، آنها بر اساس زنجیره رله پولکادات (Polkadot)، شواهدی از وضعیت فعلی شبکه تولید میکنند و یک گره کامل را روی زنجیره رله و پاراچین (Parachain) برای عملکردهای وابسته خود اجرا میکنند.
نمایندگان اطمینان حاصل میکنند که بلاکهای تولیدشده توسط تلفیقکنندهها در زنجیره رله نهایی شدهاند. آنها همچنین تلفیقکنندهها را فیلتر میکنند تا با قرار دادن توکنهای خود برای حمایت از تلفیقکنندههای مورد اعتماد، مطمین شوند که صادق و قابلاعتماد هستند. با توجهبه معماری امنیتی فرآیند اعتبارسنجی، تلفیقکنندههای ناصادق نمیتوانند بلاکهای نامعتبر را نهایی کنند. در حالیکه آنها بهطور بالقوه میتوانند شبکه را کند یا بهطور موقت متوقف کنند، تا زمانیکه حداقل یک تلفیقکننده صادق وجود داشته باشد، پاراچین امن و عملیاتی باقی میماند.
همچنین تلفیقکنندهها و نمایندگان درمجموع ۳۰ درصد از کل پاداشهای شبکه را دریافت میکنند که شامل بلاکهای جدید و هزینههای تراکنش پرداختی توسط کاربران شبکه است.
سیستم پرداخت پیک یا پیکپی (peaq pay)
پیکپی پرداخت بین ماشینی و بین ماشین و کاربر را تسهیل میکند. پیک برای اطمینان از اثبات وجوه از یک کیفپول خاص، وجوه کافی را از روشهای زیر تامین میکند:
- ایجاد یک کیفپول چندامضایی (multi-sig) که در آن کاربر وجوه کافی برای پوشش هزینههای خدمات را واریز میکند؛
- تامین مالی کیفپول چندامضایی با استفاده از کیفپول فعلی فرستنده؛
- تایید بازپرداخت و تراکنشهای خرجشده پس از نهایی شدن هزینهها.
سیستم احراز هویت پیک یا پیکوریفای (peaq verify)
تبادل دادهها و تایید دادهها بخش مهمی از هر DePIN است که پیکوریفای آن را انجام میدهد. بسیار مهم است اطمینان حاصل شود که هر نقطه داده مربوطبه یک قطعه فیزیکی زنده زیرساختی است که دادههای دقیق را پخش میکند.
سه سطح احراز هویت برای این موضوع وجود دارد:
احراز هویت مبدا ماشین (سطح ۱):
دادهها را بهطور مستقیم از دستگاهها با استفاده از SDK یا توابع مستند تایید میکند. این سیستم دستگاهها را شناسایی کرده و دادهها را با یک کلید خصوصی امضا میکند تا از صحت آنها قبل از پخش به شبکه اطمینان حاصل کند. این روش مطمینترین است، زیرا دادهها بهطور مستقیم از دستگاهها منشا میگیرند.
اعتبارسنجی تطبیق الگو (سطح ۲):
دادههایی را که بهطور مستقیم از دستگاهها نمیآیند، اما به دستگاههای شبکه موجود مرتبط هستند، تایید میکند. این کار با مقایسه الگوهای داده با الگوهای دستگاههای موجود در شبکه انجام میشود. الگوهای مشابه دادههای معتبر را نشان میدهد. این روش نسبتبه سطح ۱ کمتر مطمین است.
احراز هویت با پشتوانه اوراکل (Oracle) (سطح ۳):
برای تایید دادهها به اوراکلها متکی است. اوراکل مشروعیت دادهها را بررسی و یک لایه امنیتی اضافی ایجاد میکند. این روش ایمن است، اما شاید بهدلیل خطر اوراکل دارای آسیبپذیریهایی باشد.
عوامل هوش مصنوعی در پیک Peaq
عوامل هوش مصنوعی مانند Nevermined و Autonolas و Fetch.ai میتوانند در پیک مستقر شوند. توسعهدهندگان میتوانند از این ریزعاملها برای خودکارسازی وظایف و بهینهسازی کارایی در اقتصاد اشیا (Economy of Things -EoT) استفاده کنند.
قابلیت همکاری
یکی از ارزشهای کلیدی پیک، توانایی ذاتی آن در برقراری ارتباط با زنجیرهها و اکوسیستمهای مختلف است. پیک با شبکههای چندزنجیرهای ادغام میشود تا دسترسی و قابلیتهای اکوسیستم خود را گسترش دهد. قابلیت همکاری پیک با بلاکچینهای اصلی لایه یک در زیر توضیح داده شده است:
پولکادات:
هر DePIN و برنامه کاربردی در پیک بهطور بومی با اکوسیستم پولکادات از طریق پیامرسانی زنجیرهای متقابل (XCM) قابل تعامل است. این پروتکل اجازه میدهد تا اجماع متقابل و تعاملات پیچیده بین پولکادات و پاراچینهای آن وجود داشته باشد.
اتریوم (Ethereum):
پیک بهطور کامل با موتور EVM اتریوم سازگار است و پروتکلها را قادر میسازد از فرصتهای ارایهشده توسط اکوسیستم اتریوم استفاده کنند. هر کد سازگار با EVM را میتوان بدون تغییر در پیک دوباره استفاده کرد. پیک همچنین از طریق چندین پل ایجادشده به اتریوم متصل میشود.
کازموس (Cosmos):
پیک میتواند با استفاده از عوامل هوشمند در Fetch.AI به تبادل دادهها و ایجاد هویتهای زنجیرهای در کازموس بپردازد. این اتصال متقابل توسط یک دفترچه آدرس غیرمتمرکز در پیک تسهیل میشود که استانداردهای مختلف را در سراسر شبکهها به هم پیوند میدهد تا قابلیت همکاری را فعال کند.
شبکه بایننس (Binance):
شناسههای ماشین چندزنجیرهای پیک بهطور بومی با زنجیره بیانبی (BNB) بایننس سازگار هستند و به پیک اجازه میدهند با پروژههایی که در زنجیره BNB اجرا میشوند، ارتباط برقرار کرده و دادهها را مبادله کنند.
سولانا (Solana):
شناسههای ماشین چندزنجیرهای پیک تعامل یکپارچه با برنامههای سولانا را امکانپذیر میکند. پروژههای ساختهشده روی سولانا میتوانند از پیک برای افزایش عملکرد خود و افزایش فعالیت شبکه در پیک استفاده کنند.
توکنومیکس
عملکرد توکن
توکن اصلی peaq، هنوز برای خرید عمومی در صرافیها در دسترس نیست. با این حال، معماری، طراحی برای اقلام تعهدی، مطلوبیت و توزیع اولیه peaq پیشتر ایجاد شده است.
توکن peaq اهداف مختلفی را در اکوسیستم انجام خواهد داد، از جمله:
- تضمین امنیت شبکه و تولید بلاک قابلاعتماد با پاداش دادن به جمعآوران و نمایندگان از طریق سهامبندی؛
- خدمت برای پرداخت کارمزد تراکنش؛
- اعطای حق به دارندگان توکن در مورد تصمیمات حاکمیتی آینده.
پیک پیشبینی میکند در آینده توکن peaq بهعنوان یک اثبات شهرت ماشین (machine reputation proof) برای زیرساختهای فیزیکی عمل کند.
صاحبان ماشینها میتوانند توکن peaq را روی ماشینها و دستگاهها به اشتراک بگذارند تا کیفیت و قابلیت اطمینان آنها را در اکوسیستم تضمین کنند. این توکنها بهعنوان مدرک تکمیلی شهرت دستگاه (PoR) در کنار رکورد عملکرد کلی آن عمل میکنند. اگر ماشینی نتواند به هدف مورد نظر خود عمل کند، بهدلیل عدم اطمینان آن، سهامش کاهش مییابد.
برنامه عرضه peaq برای حمایت از رشد بلندمدت و پاسخگویی به تقاضاهای در حال تحول اکوسیستم طراحی شده است. پیک تحت یک مدل اقتصادی ضدتورم عمل خواهد کرد. نرخ تورم اولیه ۳.۵ درصد تعیین شده است تا انگیزه کافی برای پذیرندگان اولیه فراهم شود. این نرخ هر سال ۱۰ درصد کاهش مییابد، تا زمانیکه به یک درصد تثبیت شود. هدف از این کار دستیابی به تعادلی است که در آن نرخ تورم با رشد تراکنشهای شبکه مطابقت داشته باشد.
استفاده از شبکه
از ژوئن ۲۰۲۴، اکوسیستم پیک شامل بیش از ۸۵۰ هزار ماشین، وسیله نقلیه، ربات و دستگاههای دیگر است. این شبکه بیش از ۲۵ میلیون دلار داراییهای جهان واقعی (RWA) را مدیریت میکند و میزبان بیش از ۳۰ پروژه منحصربهفرد DePIN است. جامعه پیک بیش از ۱۵۰ هزار عضو دارد که بهعنوان peaqonauts شناخته میشوند.
شاخصهای کلیدی عملکرد پیک بهگونهای طراحی شدهاند که در کنار افزایش استفاده و پذیرش آن رشد کنند. معماری منعطف و سازگار آن نیازهای در حالتحول توسعهدهندگان و کاربران را برآورده میکند. معیارهای کلیدی که پیک را برای پروژههای DePIN جذاب میکند، عبارتاند از:
تمرکززدایی: پیک امنیت زنجیره رله پولکادات را به ارث میبرد که دارای ضریب ناکاموتوی (Nakamoto Coefficients) گزارششده ۱۳۶ است.
مقیاسپذیری: این شبکه در حال حاضر ۱۰ هزار تراکنش در ثانیه (TPS) را انجام میدهد و میتواند تا سال ۲۰۲۵ به بیش از ۱۰۰ هزار TPS برسد.
سرعت و هزینه: هزینه هر تراکنش ۰.۰۰۰۲۵ دلار است که شبکه را سریع و مقرونبهصرفه میکند.
اکوسیستم
پروژههای مختلف در حال حاضر از پشته (stack) فناوری پیک برای ایجاد DePIN خود استفاده میکنند. اکثر DePINها مشوقهای خود را بر اساس یک چهارچوب کلی به نام DePIN Flywheel طراحی میکنند. این مدل، الگوی منطقی را ترسیم میکند که DePINها را قادر میسازد مقیاسپذیرتر شوند. این یک چرخه مفید است که در آن هر شرکتکننده شبکه با انگیزههای توکن منحصربهفرد برای مشارکت هدایت میشود، این موضوع درنهایت باعث راهاندازی دستگاههای بیشتری در شبکه میشود.
برخی از پروژههای قابلتوجه که توسط پیک طراحی شده، عبارتاند از:
Silencio:
یک پروژه DePIN با بیش از ۳۰۰ هزار تلفن هوشمند که بهعنوان حسگرهای آلودگی صوتی عمل میکنند. هر کسی که گوشی هوشمند دارد میتواند از طریق برنامه تلفن همراه خود که در گوگلپلی (Google Play) و اپاستور (AppStore) موجود است، به شبکه بپیوندد و داده ارایه دهد. Silencio با ایجاد شبکهای از دستگاههای متصل به هم که دادههای آلودگی صوتی را برای رسیدگی به بحران مرتبط جمعآوری میکند، از پیک برای مقابله با آلودگی صوتی استفاده میکند.
XMAQUINA:
یک پروتکل نوآورانه (DePIN) که از اهرمی برای توکن کردن درآمد رباتهای ارزشآفرین استفاده میکند. اولین نمایش زنده آن، که در رویداد جهانی توکن ۲۰۴۹ (TOKEN2049) به نمایش گذاشته شد، شامل رباتهایی بود که به انسانها قهوه و بستنی میدادند، در حالیکه به آنها اجازه میداد از کار ماشینهای خودکار بهرهمند شوند.
MapMetrics:
این برنامه که در اصل روی شبکه سولانا ساخته میشود، اکنون بهطور کامل به پیک مهاجرت کرده است و قصد دارد درنهایت توکن خود را در شبکه منتشر کند.
MapMetrics از شناسههای چندزنجیرهای پیک برای استقرار عملکردهای منحصربهفرد در برنامههای خود استفاده میکند. MapMetrics مانند یک سیستم ناوبری به سبک گوگلمپس (Google Maps) است که توسط جامعه اداره میشود و شکل میگیرد. این شامل شبکهای از افراد است که در توسعه سیستم نقشهبرداری مشارکت دارند.
کاربرانی که دادههای خود را به اشتراک میگذارند با توکنهای MMAP پاداش میگیرند. این پروتکل از طریق تبلیغات درونبرنامهای، APIهای وب ۳، فروش مجموعه دادههای ناشناس و مشارکتها، درآمد ایجاد میکند. درآمد با جامعه به اشتراک گذاشته میشود و پروتکل رمزهای به دستآمده را از طریق مشارکت بازخرید میکند و درآمد را بین شرکتکنندگان شبکه توزیع میکند.
راهاندازی اولیه
پیک در دو سال اخیر ۲۰ میلیون دلار برای راهاندازی توکن خود در صرافی کوینلیست (CoinList) به دست آورده است. راهاندازی توکن پیک بسیار موفقیتآمیز بوده و توسط جامعه پذیرفته شده است. این بودجه برای حمایت از ابتکارات جدید جامعه برای هدایت پذیرش پیک و DePIN بهطور کلی استفاده خواهد شد.
کمکها و تامین مالی
بنیاد پیک برای تشویق کارآفرینان برای ساختن برنامههای خود روی پیک، یک برنامه کمک مالی با هدف ارایه منابع مالی و حمایت برای رشد اکوسیستم پیک ایجاد کرده است. این کمکها توسط سرمایهگذاران برجسته، از جمله Cypher Capital، Fundamental Labs GravityX Capital، HashKey Capital، Mulana Capital و Waterdrip Capital پشتیبانی میشوند. در آینده، دارندگان پیک تصمیم میگیرند که چهکسی این کمکها را دریافت کند. آنها بهتازگی یک برنامه کمک مالی مدولار را راهاندازی کردهاند که اکنون در حال توسعه است؛ با هدف ارایه پشتیبانی لازم به DePINها که متناسب با نیازهای خاص آنهاست، از حمایت بازاریابی گرفته تا معرفی سرمایهگذاران و فرصتهای شبکهسازی.
شتابدهنده DePIN
با همکاری Outlier Ventures، پیک میزبان یک کمپ پایه DePIN است، یک برنامه شتابدهنده ۱۲ هفتهای که برای ارایه پروژههای DePIN با ابزارهای موردنیاز برای موفقیت طراحی شده است. این برنامه شامل مشاوره، جلسات مشاوره و فرصتهای شبکهسازی است.
ادغامهای سازمانی
پیک همچنین با شرکتها برای ادغام بلاکچین در سیستمهای موجود شریک شده است. یکی از نمونههای قابلتوجه همکاری آنها با Bosch و Fetch.Ai است. این پروژه به ایجاد دستگاه هوشمندی منجر شده است که نقاط قوت وب ۳ و هوش مصنوعی را با هم ترکیب میکند. کیت نمونهسازی سریع Bosch XDK110 دادههای واقعی را در مورد شرایط خارجی مانند آب و هوا، رطوبت و آلودگی صوتی تولید میکند. این محصول با مجهز شدن به هشت سنسور مختلف به کاربران امکان جمعآوری و کسب درآمد از دادههای تولیدشده توسط دستگاه هوشمند را میدهد.
این فناوری از عملکرد peaq ID، بهویژه شناسههای غیرمتمرکز DIDs استفاده میکند، که دستگاه را قادر میسازد نهتنها دادهها را روی پیک ذخیره کند، بلکه این دادهها را با دیگر DePINها به اشتراک بگذارد. این تعامل در نهایت به پاداشهای پولی برای کمک به اکوسیستم منجر میشود.
سخن پایانی
هدف پیک این است که بهعنوان یک شبکه مردمی و غیرمتمرکز که از اقتصاد مبتنیبر مردم هم پشتیبانی میکند، زیرساختهای لازم را برای تسهیل انتقال از سیستمهای متمرکز به جهانی غیرمتمرکز از جوامع و افراد گرفته تا ماشینها و نهادهای بههم پیوسته فراهم کند.
تاکید پیک بر قابلیت همکاری، مقیاسپذیری، امنیت و تمرکززدایی، آن را به یک کاندیدای مناسب برای پروژههای DePIN تبدیل میکند که بهدنبال استفاده از مزایای سیستمهای مستقل از طریق همکاری نهادهای مستقل هستند. توکن جدید پیک که PEAQ نام دارد، اکنون از ۱۲ صرافی بزرگ از جمله CoinList، gate.io، Swyftx و KuCoin قابل خریداری است.
