پاسخ به معمای اثبات اندوخته در صرافی‌های رمزارزی
در امور مالی سنتی، منظور از اندوخته، مجموعه دارایی‌های در اختیار یک شرکت یا نهاد است. این دارایی باید نسبت ۱:۱ را با دارایی کاربران نزد آن نهاد حفظ کند. در پاسخ به این‌که «اثبات اندوخته چیست؟» می‌توان گفت یک فرآیند حسابرسی مستقل برای تایید این است که یک نهاد مالی ذخیره کافی برای پشتیبانی از موجودی مشتریان خود دارد.
عناوین این مقاله:
اثبات اندوخته (Proof of Reserve) یا به اختصار PoR در دارایی‌های رمزارزی، به مفهومی حیاتی برای کاربران این صنعت تبدیل شده است. اثبات اندوخته نشان‌گر این است که حسابرس از صحت تطابق دارایی‌های زنجیره‌ای یک نهاد مالی با داریی‌های واریزی مشتریان اطمینان حاصل کرده است.
اثبات اندوخته در بلاک‌چین
اثبات اندوخته چه در بازارهای سنتی و چه در بازار رمزارزها روشی برای تایید این است که یک صرافی رمزارزی دارای پشتوانه یک‌به‌یک در تمامی دارایی‌های دیجیتالی باشد که در آن‌جا برای کاربران نگه‌داری می‌شود.
این کار را می‌توان با انتشار گزارش «اثبات اندوخته» برای جزییات میزان رمزارزی که یک شرکت در اختیار دارد یا با اثبات مالکیت کیف‌پول‌های زنجیره‌ای از طریق حسابرسی یا با اتکا به روش «درخت مرکل» انجام داد.
معمولن صرافی‌ها بیشتر وجوه کاربران را در کیف‌پول‌های سخت‌افزاری نگه می‌دارند و کیف‌پول‌های نرم‌افزاری برای تسویه‌های سریع‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
فرآیند اثبات اندوخته به مشتریان در مورد ظرفیت پرداخت بدهی و نقدینگی شرکت مربوطه اطمینان می‌دهد. صرافی‌های متمرکز رمزارزی، ممیزی‌های اثبات ذخیره را برای مشتریان به‌منظور کمک به تایید وضعیت دارایی‌ها در پلتفرم خود ارایه می‌کنند.
مشتریان به‌واسطه این اثبات‌ها می‌توانند اطمینان حاصل کنند که شرکت مربوطه با نسبت یک‌به‌یک دارایی‌های نمایش داده‌شده در کیف‌پول کاربر، در حساب‌های خود پشتوانه واقعی دارد.
اهمیت اثبات اندوخته در بازار رمزارزها
یک سناریو را در نظر بگیرید که در آن یک صرافی با حجم زیادی درخواست برداشت رو‌به‌رو شود. اگر در حساب‌های صرافی مذکور وجوه مناسب با پشتوانه یک‌به‌یک یا بیشتر از دارایی‌های دیجیتال سپرده‌شده وجود نداشته باشد، ممکن است کمبود نقدینگی ایجادشده در صرافی باعث طولانی شدن صف انتظار کاربران برای رسیدن به پاسخ درخواست آنها شود.
اگر صرافی با مشکلات بیشتری رو‌به‌رو شود، درنهایت ممکن است درصد زیادی از درخواست‌های برداشت، نهایی نشود و کاربران به دارایی خود دست پیدا نکنند.
اثبات اندوخته می‌تواند به کاربران یک صرافی اطمینان دهد که وجوه آنها امن است و مشکلی در هنگام برداشت برای صرافی پیش نخواهد آمد. اما این نکته مهم را نباید فراموش کرد که این موضوع برای شرایط عادی به کاربران اطمینان می‌دهد و در زمان بروز مشکلاتی از قبیل هک شدن، کاری برای صرافی از پیش نمی‌برد.
در حالی‌که اثبات اندوخته راه‌حل کاملی نیست، به‌احتمال زیاد باعث شفافیت بیشتر در این فضا می‌شود، زیرا بسیاری از صرافی‌ها اکنون در حال حرکت به استفاده از این ممیزی‌ها هستند.
اهمیت اثبات اندوخته را می‌توان در چهار بخش بررسی کرد.
۱. شفافیت و اطمینان بیشتر
ذات رمزارزها به‌صورت غیرمتمرکز است که در آن ایجاد اعتماد ضرورت زیادی دارد. اثبات اندوخته با ارایه شواهد قابل تایید مبنی‌بر این‌که دارایی در گردش یک صرافی به‌طور کامل توسط دارایی‌های ذخیره‌شده پشتیبانی می‌شود، به ایجاد اعتماد کمک کرده و در نتیجه امکان برداشت دارایی در هر زمانی را تضمین می‌کند.
۲. کاهش ریسک
کاربران این بازار همیشه با خطراتی مانند ورشکستگی ناشران دارایی‌ها یا سومدیریت ذخایر در صرافی‌ها، همان‌طور که در صرافی اف‌تی‌ایکس (FTX) دیدیم، مواجه هستند. با ارایه شواهدی مبنی‌بر این‌که ناشر یا صراف دارای ذخایر کافی برای پوشش عرضه در گردش است، می‌توان این خطرات را تا حد زیادی کاهش داد.
۳. انطباق‌با مقررات
در بسیاری از حوزه‌های قضایی، مقررات مالی ناشران رمزارزها را ملزم می‌کند که ذخایری معادل ارزش توکن‌های صادرشده را در حسابی به تنظیم‌گرها و به‌طبع کاربران خود ارایه دهند که در این‌جا نیز این پروتکل به کمک صنعت می‌آید.
۴. اعتماد بازار
اثبات اندوخته با ترویج شفافیت و مسوولیت‌پذیری در بین صاحبان کسب‌وکار در این صنعت، اعتماد عامه مردم را به رمزارزها افزایش می‌دهد؛ زیرا احتمال دستکاری دارایی‌های ذخیره را کاهش داده و در نتیجه اکوسیستم سالم‌تر و قابل‌اعتمادتری می‌سازد.
انواع روش‌های اثبات ذخیره
خوشبختانه بلاک‌چین، خدمات و نوآوری بدون محدودیت را به دنیای ساختارهای سنتی آورد. به‌واسطه ماهیت وجودی بلاک‌چین، اثبات اندوخته نیز با روش‌های مختلفی پیاده‌سازی و ارایه می‌شود تا شفافیت و اطمینان بیش از پیش دیده شود.
در ادامه به نام بردن از هر یک از این روش‌ها اکتفا خواهیم کرد.
- روش حسابرسی درخت مرکل (Merkle Tree Proofs)
- اشتراک‌گذاری آدرس‌های عمومی کیف‌پول‌های یک صرافی (Public Wallet Addresses)
- تاییدیه حسابرسی شخص ثالث (Auditor Verification)
- اثبات‌های دانش صفر (Zero-Knowledge Proofs)
- اثبات پرداخت بدهی (Proof of Solvency)
- گواهینامه‌های منظم (Regular Attestations)
- گواهینامه‌های مبتنی‌بر بلاک‌چین (Blockchain-Based Certificates)
نحوه کار اثبات اندوخته
همان‌طور که اشاره کردیم، پروتکل اثبات اندوخته یکی از بلوک‌های سازنده اکوسیستم بلاک‌چین برای ایجاد حس اعتماد و شفافیت است. دو مورد از رایج‌ترین و مهم‌ترین روش‌های پیاده‌سازی یک پروتکل اثبات اندوخته، استفاده از روش حسابرسی درخت مرکل و اثبات‌های دانش صفر است.
روش حسابرسی درخت مرکل از ساختار داده رمزنگاری استفاده می‌کند تا وجود وجوه کافی را در یک صرافی به کاربران برای پوشش بدهی، اثبات کند. به‌واسطه این متد، موجودی هر مشتری هش می‌شود و این هش‌ها در یک ساختار درختی ترکیب می‌شوند، جایی‌که می‌توان از ریشه درخت مرکل برای تایید کل مجموعه موجودی‌ها بدون فاش کردن جزییات فردی استفاده کرد.
در اثبات‌های دانش صفر نیز شرایط تا حدودی مشابه است؛ این فرآیند به یک صرافی اجازه می‌دهد تا بدون افشای مقادیر واقعی یا جزییات خاص حساب‌ها، ثابت کند که دارایی کافی در اختیار دارد. متد اثبات دانش صفر سطح بالایی از حریم خصوصی و امنیت را دارد و می‌توان گفت از آخرین روش‌های موجود برای پیاده‌سازی یک پروتکل امن و مطمین اثبات اندوخته است.
نوبیتکس؛ ارایه‌دهنده اولین پروتکل اثبات اندوخته در ایران
با وجود چالش‌های بسیار برای پیاده‌سازی پروتکل‌های اثبات اندوخته، صرافی‌ها و ناشران بسیاری دست به این مهم زدند تا اطمینان خاطر و شفافیتی بیش از پیش را به این بازار هدیه دهند.
صرافی‌های برتر جهان یکی پس از دیگری از پروتکل‌های اثبات اندوخته خود برای رمزارزهای متنوع رونمایی کردند؛ اما تا امروز در ایران شاهد چنین شفافیت‌هایی نبودیم؛ تا این‌که نوبیتکس به‌تازگی از روش خاص خود در ارایه اثبات اندوخته رونمایی کرد تا نشان دهد در عرصه جهانی نیز حرفی برای گفتن دارد.
این موضوع از دو جهت در بازار ایران اهمیت دارد. اول این‌که این نوع شفافیت و ایجاد اطمینان برای مصرف‌کنندگان ایرانی تا حدودی ناآشنا است؛ زیرا در ایران حقوق مصرف‌کننده تا حد زیادی زیر پا گذاشته می‌شود. پیاده‌سازی این نوع پروتکل‌ها در اکوسیستم بلاک‌چینی ایران که با کلاه‌برداری‌های زیادی هم‌چون اتفاقات کریپتولند رو‌به‌رو بوده، می‌تواند روزنه امیدی برای تمامی افراد این صنعت باشد.
نکته مهم دیگری که می‌تواند چالش بزرگ‌تری برای ایرانیان باشد، مساله تحریم‌ها است. افشای آدرس کیف‌پول‌های صرافی‌های داخلی می‌تواند امنیت دارایی کاربران ایرانی را به خطر بیندازد و حریم خصوصی ایشان را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
نوبیتکس فرآیند جالبی را برای حل هر دو مشکل در پیش گرفته و با پیاده‌سازی نوعی از اثبات‌های دانش صفر از پروتکل اثبات اندوخته خود برای ارز ETH رونمایی کرده است.
پروتکل‌های اثبات اندوخته نقش بسیار مهمی در تضمین شفافیت و امنیت پلتفرم‌های مبادله رمزارزی ایفا می‌کنند. با ارایه شواهد قابل تایید مبنی‌بر این‌که صرافی‌ها دارای ذخایر کافی برای پوشش تمام سپرده‌های مشتریان هستند، این اثبات‌ها باعث ایجاد اعتماد و اطمینان در میان کاربران می‌شود
در بازار ایران نیز، معرفی اثبات اندوخته توسط نوبیتکس، گامی مهم به‌سوی شفافیت و حفاظت از حقوق مصرف‌کنندگان است. با توجه‌به چالش‌های ناشی‌از تحریم‌های بین‌المللی، پیاده‌سازی چنین پروتکلی هم حس امنیت و اعتماد را به کاربران ایرانی بازمی‌گرداند و هم باقی پلتفرم‌ها را به‌سمت شفافیت بیشتر سوق می‌دهد.
با این حال، باید اذعان کرد که اثبات اندوخته نمی‌تواند تمامی ریسک‌های مذکور را از بین ببرد. صحت این اثبات‌ها به‌دقت و صداقت حسابرسی‌های انجام‌شده بستگی دارد.
سخن پایانی
با تکامل بازار رمزارزها، احتمالن پذیرش پروتکل‌های اثبات اندوخته به یک رویه استاندارد تبدیل خواهد شد و به ایجاد یک اکوسیستم مالی سالم‌تر و قابل اطمینان‌تر، حداقل در ایران، کمک خواهد کرد.
این حرکت به‌سوی مسوولیت‌پذیری و شفافیت بیشتر، توسعه‌ای امیدوارکننده است که می‌تواند راه را برای پذیرش و ادغام گسترده‌تر رمزارزها به‌عنوان یکی از جریان‌های اصلی امور مالی هموار کند.
