از بلاکچین تا دلارزدایی؛ تاثیر سیاستهای جهانی بر آینده صنعت رمزدارایی
در دنیای مالی امروز، تغییرات سیاسی و اقتصادی جهانی تاثیرات عمیقی بر بازارهای مالی از جمله رمزداراییها دارند. در این راستا کارشناسان صنعت کریپتو، به تحلیل تاثیر سیاستهای بینالمللی از جمله انتخاب رییسجمهور آمریکا، دلارزدایی در بریکس و فرصتهای بلاکچین بر اقتصاد جهانی و چالشهای ایران در این زمینه پرداختند.
عناوین این مقاله:
نشست تخصصی «بررسی تحولات سیاسی بینالملل در بازارهای مالی و کریپتو» آبانماه ۱۴۰۳ برگزار شد. فعالان حوزه رمزداراییها با تحلیل سیاستهای اقتصادی جهانی، اهمیت توسعه بازار رمزداراییها و چالشهای موجود در ایران، از جمله نبود قوانین مشخص و رقابت ناعادلانه پلتفرمهای داخلی با خارجی را تشریح کردند.
در ابتدای این نشست، «عباس آشتیانی» رییس کمیسیون بلاکچین و رمزارز سازمان نظام صنفی رایانهای کشور، درباره تاثیر انتخابات آمریکا بر بازارهای مالی و بازار رمزداراییها بیان کرد: از ماههای گذشته، توجهات به انتخابات آمریکا جلب شده است. آمریکا با بیش از ۲۰ درصد تولید ناخالص داخلی (GDP) جهان، تاثیر زیادی بر بازارهایی با داراییها جهانروا مانند طلا و رمزداراییها خواهد داشت. با وجود این، سخنان کاندیداها پیش از برگزاری انتخابات، بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد و حتمن به سیاستهای آینده آنان تبدیل نخواهد شد.
او به موضوع نرخ بهره در آمریکا و تاثیر آن بر بازارهای مالی اشاره کرد و توضیح داد: افزایش نرخ بهره در آمریکا بهمنظور جذب نقدینگی سرگردان در بانکها و هدایت آن بهسمت تولید با هدف مقابله با تورم بوده است. این تصمیم با پیامدی همچون کاهش مصرف، میتواند به رکود تورمی منجر شود. برای عبور از این وضعیت، دولتها ناچارند نرخ بهره را کاهش دهند تا پول به سطح جامعه بازگردد. به همین دلیل هم بهدنبال کاهش نرخ بهره از سوی فدرال رزرو آمریکا، رشد قیمتها در بازار طلا و رمزداراییها اتفاق افتاد. البته در دوران کرونا نیز بالغبر ۴ تریلیون دلار، در آمریکا و اروپا، چاپ شد که بهتدریج وارد چرخه اقتصادی میشود و رشد مجدد بازارهای سرمایهای را سبب خواهد شد. اگرچه رخدادهایی مانند تنشهای نظامی یا بحرانهای جهانی مانند کرونا میتواند بر رفتار اقتصادی مردم تاثیر گذاشته و تمایل به ریسک در بازار رمزداراییها را کاهش دهد.
تفاوت رمزارز و رمزدارایی: اشتباهی که بازار ایران را تهدید میکند
رییس کمیسیون رمزارز سازمان نصر به چالشهای موجود در کشور در زمینه پذیرش رمزداراییها اشاره کرد و افزود: کشورها بهتدریج خود را برای پذیرش این کلاس جدید از داراییها آماده میکنند. نمونه آن حضور شرکتهای بزرگی مانند بلکراک (BlackRock) و ورود آنها به بازار رمزداراییها از طریق ابزارهایی مانند ایتیاف (ETF) است. کشورهای مختلف، با شناخت ماهیت سیال رمزداراییها، در حال حمایت از پلتفرمهای داخلی خود هستند، اما متاسفانه ایران هنوز در این زمینه اقدام جدی نکرده است.
آشتیانی بر لزوم تدوین قوانین مناسب و درک صحیح ماهیت رمزداراییها تاکید کرد و گفت: در ایران، بهدلیل تعریف نادرست «رمزارز»، نهادهای مختلف، از جمله بانک مرکزی، برای تنظیمگری این حوزه وارد عمل شدهاند، درحالیکه رمزداراییها باید بهعنوان «کریپتو است» (Crypto Asset) مورد توجه قرار گیرند. در ایران پلتفرمهای بومی با حمایت از حقوق مصرفکنندگان، شفافیت را در اولویت قرار دادهاند و توانستهاند با ارایه خدمات استاندارد و قانونمند، به کاهش مشکلات قضایی مرتبطبا پلتفرمهای خارجی کمک کنند. با وجود این، یکی از چالشهای عمده، حضور بازار زیرزمینی و پلتفرمهای خارجی است که بدون محدودیت با پلتفرمهای داخلی رقابت میکنند و این موضوع تهدیدی جدی برای آینده اقتصاد دیجیتال در ایران به شمار میآید.
دوگانگی سیاستهای دولتی در مواجهه با بلاکچین و رمزارزها
همچنین «عیسی کشاورز»، رییس هیئتمدیره مجموعه «یوبیتکس» به اهمیت نقش فناوری بلاکچین و کریپتو در ایجاد یک جهان دموکراتیکتر و مستقل از حاکمیتها پرداخت و گفت: با ظهور بلاکچین، جامعه بشری فرصتی پیدا کرده است تا از زیر سلطه قوانین و مقررات دولتی خارج شده و جهانی دموکراتیکتر ایجاد کند. این فناوریها، مشابه پلتفرمهایی مانند واتساپ و تلگرام، امکان تبادل آزادانه اطلاعات، اخبار و محتوا را فراهم کردهاند. در این میان بسیاری از حکومتها، از جمله ایران، بهدلیل مشکلات زیرساختی و نبود آمادگی لازم برای ورود به تحولات فناوری، با ترس و اضطراب با بلاکچین برخورد میکنند. در حالیکه کشورها باید از این فناوریها برای حل مشکلات اقتصادی، جذب سرمایهگذاری خارجی و بهبود سیستمهای مالی خود استفاده کنند؛ در غیر این صورت در تقابل با این فناوریها، شکافهای عمیقتری از کشورهای پیشرفتهتر و فناوریهای نوین پیدا خواهند کرد.
او با بیان اینکه در حال حاضر عدد مقدار داراییهای حوزه کریپتو در برابر تراکنشهای فعلی کشور بسیار ناچیز است، بر لزوم تغییر در رویکردها و پذیرش این فناوریها تاکید کرد و گفت: کشورها، بهویژه ایران، برای جلوگیری از عقبماندگی از تحولات جهانی در این حوزه، باید در قالب بیانیه ریسک یا حوزههای مدیریتشده به نوآوریهای مرتبطبا کریپتو اجازه فعالیت دهند تا از مزایای آن بهرهمند شوند و از مشکلات زیرساختی و سنتی خود فاصله بگیرند. در حال حاضر بخش خصوصی بدون حمایتهای دولتی سعی کردهاند اعتماد مردم را جلب کنند؛ باوجود هزینههای بسیار برای تغییر ذایقه و جذب مردم به پلتفرمهای داخلی، برخی سیاستهای دولتی بهجای حمایت، آنها را بهسمت پلتفرمهای خارجی سوق میدهند.
رییس هیئتمدیره یوبیتکس به تناقض و دوگانگی در سیاستهای دولتی اشاره کرد و افزود: این رفتارها ناشی از شتابزدگی و نداشتن تحلیل کارشناسی است و با وجود تلاشها و گفتوگوهای متعدد، هنوز به نقطهای مشترک در سیاستگذاریها نرسیدهایم. باید توجه داشت که دموکراتیک شدن فضای رمزارزها و گسترش بلاکچین، راهی برگشتناپذیر برای تمام حکومتها خواهد بود. با ظهور ابرانسانها و شغلهای جدید، بسیاری از قوانین و مقررات محلی که در حال حاضر محدودکننده هستند، نابود خواهند شد و جهان بهسمت یک فضای دیجیتال غیرمتمرکز پیش خواهد رفت.
کریدورهای مالی مکمل کریدورهای لجستیکی
در ادامه «پوریا آسترکی» سردبیر ماهنامه «رمزداراییها؛ پژوهشنامه بلاکچین» به تاثیر تحولات جهانی و بهویژه انتخابات آمریکا بر بازار رمزداراییها پرداخت و گفت: ارزش بازار رمزداراییها در حال حاضر حدود دو تریلیون دلار است اما تا پنج سال آینده به ۲۵ تا ۳۰ تریلیون دلار خواهد رسید. این رشد نهتنها بهدلیل افزایش قیمت رمزداراییها، بلکه بهدلیل تحولات ساختاری در دنیای اینترنت است. اصطلاح وب ۳ در سال ۲۰۱۴ توسط جامعه کریپتویی مطرح شد. وب ۳ دو بال دارد؛ بلاکچین و هوش مصنوعی و بهواسطه آن، یکی از مهمترین تحولات در دنیا، یعنی توکنیزه شدن داراییهای دنیای واقعی در جریان است که به ایجاد اقتصاد توکن منجر میشود. این تغییرات به اندازهای بزرگ خواهد بود که از انقلاب صنعتی، تولد وب و اینترنت بزرگتر است.
او با اشاره به اهمیت انافتیها (NFT) در تحول خلق ثروت اظهار کرد: وب ۳ باعث تغییر ارزشگذاری در بازارهای مختلف از جمله هنر، فلزات گرانبها، طلا و سهام میشود. برای مثال، اگر بازار هنر از ابتدای تاریخ بشر به ارزش ۶۵ میلیارد دلار را با انافتیها به ارزش ۶۸ میلیارد دلار مقایسه کنیم، میبینیم که چگونه توکنیزه کردن داراییها بر بستر بلاکچین و کاربردپذیر کردن این داراییها، فرآیند خلق ثروت را تغییر داده است. در این میان، تحولات بنیادین در اقتصاد و ثروت جهانی، موجب درگیریهایی در سطح جهان میشود و آنهایی که زودتر به فناوریهای نوین و اقتصاد توکن پی میبرند، سریعتر از دیگران به واکنش میپردازند. این موضوع در پژوهشهای اندیشکدههای آمریکایی مشهود است که چگونه خطرات و فرصتهای رمزداراییها را شناسایی کردهاند.
سردبیر پژوهشنامه بلاکچین با بیان اینکه جنگ کریدورها، لجستیک مسیرهای انتقال کالا و تجارت جهانی در آینده است، گفت: در دنیای امروز علاوهبر رقابت برای مسیرهای انتقال کالا، رقابتهایی در زمینه انتقال پول و ارزش نیز در جریان است. باید توجه داشت کریدورها برای انتقال کالا ایجاد میشوند و کالایی که از کریدورها عبور میکند، در ازای تبادل مالی منتقل میشود. بنابراین روی دیگر سکه جنگ کریدورها، جنگ بسترهای مالی است. جنگ کریدورها در مسیر کریدورها نمود پیدا میکند و یکی از نمودهای جنگهای مالی، در قالب بریکس (BRICS) است.
آسترکی ادامه داد: بریکس فعالیت خود را در سال ۲۰۰۷ آغاز کرد اما تا پیش از جنگ اوکراین بهطور جدی فعالیتهایی در سطح جهانی نداشت. پس از حمله روسیه به اوکراین و مواجهه با تحریمهای شدید در کمتر از سه ماه، روسیه به اهمیت راهحل جایگزین پی برد. در عین حال دلارزدایی از جمله اهداف اصلی بریکس است؛ دلارزدایی یک، بهمعنای کاهش ذخایر دلاری کشورها و جایگزینی با طلا یا فیات کشور دیگر و دو، انجام مبادلات بینالمللی با ارزشهای دیگر. این روند بهویژه با توجهبه افزایش ذخایر طلا در چین و روسیه، نشاندهنده تغییرات مهم در نظام مالی جهانی است. همین زمان بود که اعضای جدیدی مانند ایران به بریکس پیوستند تا همگرایی مالی خود را تقویت کنند.
او با اشاره به اقدام کشورهای عضو بریکس در راستای دلارزدایی توضیح داد: یکی از برنامههای روسیه ایجاد رمزارزی بر پایه داراییهای دنیای واقعی یا فیات کشورهای عضو روی زیرساخت مالی روسیه (میر) است برای اینکه علاوهبر بانکهای مرکزی، مردم کشورهای عضو بریکس از آن استفاده کنند. همچنین چین در چند سال گذشته در حال گسترش سامانههای مالی جدید بوده است. یکی از این سامانهها امبریج (mBridge) است که بهجای استفاده از دلار در تبادلات مالی، با CBDCهای پنج کشور عربستان، هنگکنگ، چین، تایلند و امارات همکاری میکند. این یعنی حتی کشوری مانند عربستان که سابقه تحریم ندارد، به راهحل جایگزین کردن دلار اهمیت میدهد.
سردبیر پژوهشنامه بلاکچین ادامه داد: یکی دیگر از اقدامات چین، راهاندازی سیپس (CIPS) است که بهجای استفاده از دلار در سوئیفت، به کشورهایی که خواهان همکاری تجاری با چین هستند، این امکان را میدهد که بدون نیاز به دلار، با یوان مبادلات خود را انجام دهند. فعالان اکوسیستم رمزارزی در ایران نیز در چهارچوب بریکس پیشنهادهایی دادهاند، از جمله ایجاد توکنسازی داراییهای دنیای واقعی مانند طلا، مس، نفت و بیتکوین (Bitcoin) یا استفاده از CBDCها برای تسهیل مبادلات مالی؛ برای اینکه شرایط تجاری بهتری را برای ایران ایجاد کند.
آسترکی همچنین درباره تاثیر انتخابات آمریکا بر بازار رمزداراییها بیان کرد: در آمریکا دو دیدگاه اصلی درباره رمزارزها وجود دارد؛ یکی دیدگاه لیبرتارینها که موافق رمزارزها هستند و دیگری دیدگاه گلوبالیستها که مخالف هستند. «دونالد ترامپ» (Donald Trump) در این میان به فلسفه رمزارزها علاقه خاصی ندارد، بلکه بیشتر بهدنبال کنترل بازار رمزارز است. ترامپ میداند با رشد بدهیهای ایالات متحده و دلاری که در سراشیبی قرار گرفته، به ابزارهای جدیدی برای کنترل اقتصادی نیاز دارد. او میداند که ابزار کنترل این بازار در سرکوب نیست و به همین دلیل هم نه از روی علاقه به اقتصاد غیرمتمرکز، بلکه با هدف کنترل این بازار به بیتکوین علاقه نشان میدهد و میخواهد سهم بیشتری از استخراج بیتکوین در آمریکا انجام شود.
اقتصاد ملی در سایه رویکردهای سطحی به رمزداراییها
همچنین «شهریار شفیعی» رییس هیئتعلمی آکادمی برند ایران، با اشاره به رویارویی گلوبالیستها با غیرگلوبالیستها که از لیبرتارینها و ناسیونالیستها تشکیل میشوند، گفت: در این جبهه، افرادی چون ترامپ با شعار بازگرداندن عظمت به آمریکا حضور دارند و در تلاشند تا از بازارهای مختلف برای تامین منافع خود استفاده کنند. در این حین مساله رمزارزها و تاثیر آن بر اقتصاد جهانی و ایران نیز مطرح است.
او با بیان اینکه نرخ دو برابر شدن دانش در جهان امروز نسبتبه دوران جنگ جهانی دوم، که هر ۲۵ سال یکبار اتفاق میافتاد، به یک سال کاهش یافته است، افزود: سرعت رشد علم و تکنولوژی باعث شده تا تغییرات اقتصادی و سیاسی در سطح جهانی با سرعتی بیسابقه اتفاق بیفتد، تغییرات ناگهانی در قدرت جهانی نیز اغلب به جنگهای اقتصادی و فیزیکی منتهی میشود. یکی از این جنگهای اقتصادی در حوزه کریدورها و گذرگاههای تجاری قرار دارد. چین با سرمایهگذاریهای گسترده در کشورهای اطراف هند، از جمله پاکستان و سریلانکا، بهطور کامل حلقهای از سرمایهگذاری را اطراف هند ایجاد کرده است؛ اما با آمدن ترامپ به قدرت، آمریکا مجبور میشود برای مقابله با چین، روی هند سرمایهگذاری کند و این تغییرات در قدرت و فناوری تاثیرات عمیقی بر اقتصاد جهانی خواهد داشت.
رییس هیئتعلمی آکادمی برند ایران به مشکلات اساسی موجود در حوزه رمزارزها و رمزداراییها در ایران پرداخت و بیان کرد: یکی از مشکلات اصلی، نبود مفهومسازی دقیق و کامل در بین تصمیمگیرندگان ایرانی است. بسیاری از افراد رمزارزها را با رمزداراییها یکی میدانند و آنها را بهعنوان نوعی پول در نظر میگیرند، در حالیکه نباید این اشتباهات مفهومی را در سیاستگذاریهای ملی مشاهده کرد. مشکل دیگر این است که در حال حاضر بیشتر درگیر تحلیلهای سطحی از رمزارزها هستیم و به فرصتهای واقعی و منافع ملی در این حوزه توجه کافی نمیشود.
شفیعی با بیان اینکه ایران در زمینه کریدورهای تجاری جهانی، از رقبای خود عقب مانده و این موضوع درباره کریپتو در سطح ملی هم صادق است، گفت: در شرایط بحرانی جنگ در غزه، کریدورها سرعت گرفتهاند، درحالیکه ایران در این زمینه هیچ توفیقی نداشته است و امروز هیچ کریدوری از ایران نمیگذرد. بنابراین ما باید تعریف مشخصی از منافع ملی داشته باشیم. در شرایط بحرانی، جایی موفق خواهیم بود که منافع ملی را با منافع فردی و شخصی افراد همراستا کنیم؛ کریپتو و بریکس میتوانند محفل مناسبی برای این موضوع باشند. در حالیکه در دنیا تامین مالی از سوی بورس انجام میشود، در ایران بازارهای پولی و مالی هر دو بهسمت بانکها رفته است. بازارهای طلا و دلار در ایران در تضاد با منافع ملی قرار دارند، زیرا ثروت ایرانیان بهجای ورود به بخش تولید، بهسمت خرید طلا و دلار میرود؛ این موضوع در حوزه رمزداراییها نیز دیده میشود.
او همچنین از رویکرد محافظهکارانه بانک مرکزی انتقاد و اظهار کرد: متاسفانه صرافیهای داخلی باید هر روز نسبتبه بانک مرکزی پاسخگو باشند. ما با شفافیت مخالف نیستیم، اما تبدیل فرصتهای اقتصادی به ثروتهای شخصی باید تسهیل شود تا هم اقتصاد ملی و هم فرد بتوانند از آن بهرهمند شوند. ایران هنوز درک درستی از چگونگی مدیریت صرافیها و رمزداراییها ندارد. در صورت عدم اقدام جدی و صحیح در این زمینه، ایران از فرصتهای این بازار جهانی عقب خواهد ماند. شرکتهای بزرگ مانند بلکراک با وجود اختلاف نظر نسبتبه کریپتو، داراییهای خود را بهسمت ETFهای بیتکوین حرکت دادهاند. اما در ایران سطحیترین نگاه به رمزداراییها وجود دارد و این رویکرد، نمونهای از بیعملی و واکنشگرایی ایران در برابر فرصتهای این حوزه است.
