از ریزموجها تا امواج سهمگین
متن پیشرو خلاصهای از مقاله «از ریزموجها تا امواج؛ قدرت دگرگونی توکنسازی داراییها» (From ripples to waves: The transformational power of tokenizing assets) است که در وبگاه موسسه مالی معتبر «مکینزی اند کامپنی» (McKinsey & Company) منتشر شده است. نویسندگان این مقاله «ژولیان سویلانو» (Julian Sevillano)، «انتوش بنرژی» (Anutosh Banerjee) و «مت هیگنسون» (Matt Higginson) هستند و در نگارش و تدوین، «دونت ریگو» (Donat Rigo) و «گری اسپنز» (Garry Spanz) نیز با آنها همکاری داشتهاند.
در این مقاله نویسندگان کوشیدهاند، بهطور منسجم و با قلمی شیوا و خواندنی، چهارچوبها و مفاهیم توکنسازی را بهخوبی ترسیم کنند و خوانندگان و علاقهمندان را از قدرت و ثمرات آن هرچه بیشتر آگاه سازند. این متن خلاصهای از این مقاله است ولی درواقع، دعوتی از فعالان حوزههای مختلف بهویژه متخصصان مالی، بلاکچین و رمزداراییها به شمار میرود تا هم مقاله نامبرده را با دقت مطالعه کرده و هم این حوزه را بیش از پیش جدی بگیرند و دنبال کنند.
عناوین این مقاله:
مقدمه
مقاله با مقدمهای درباره مفهوم «توکنسازی داراییها» یا «ساخت توکن متناظر با دارایی» یا بهزبان انگلیسی «Tokenization» آغاز میشود. نویسندگان در این مقدمه پیرامون این مفهوم و اهمیت آن سخن گفتهاند. همچنین متصل به مقدمه، یک پاورقی نیز آمده که در آن مختصر و فشرده شالوده کلی، پایهها، تعاریف و مفاهیم مربوطبه مبحث توکنیزه کردن گنجانده شده است تا مقاله را جامعتر و برای عموم خواندنیتر کند.
هرچند باید اذعان داشت این مقاله بهرغم سادگی نگارش و روان بودن، متنی فنی و با دقت بالا محسوب میشود و ممکن است برای افراد مبتدی دشوار باشد. در مقدمه روند و ساختار مقاله نیز بهخوبی روشن شده است.
پس از مقدمه، نویسندگان در ۹ سرفصل، مطالب را باز کردهاند:
- توکنسازی داراییها در دل امواج (Tokenization in waves)؛
- کلاسهای [مختلف] دارایی و سریعترین مسیرها بهسوی پذیرش [توکنسازی] (Asset classes with the fastest paths to adoption)؛
- صندوقهای سرمایهگذاری مشترک (Mutual funds)؛
- وامها و اوراقبهادارسازی (Loans and securitization)؛
- اوراق قرضه و صندوق(رسید)های قابل مبادله (Bonds and exchange-traded notes)؛
- توافقنامههای بازخرید در کانون توجه (Spotlight on repos)؛
- موجهای بعدی داراییها (Subsequent waves of assets)؛
- فایق آمدن بر مساله آغاز سرد (Overcoming the cold start problem)؛
- مسیر رو به جلو (A path forward).
همانطور از نام سرفصلها برمیآید، همه ابزارهای مالی، عرصهها، امکانات و ظرفیتهای توکنیزه کردن داراییها، مدنظر نویسندگان بوده و در انتها نیز کوشیدهاند ضمن بررسی برخی مسایل، آینده این مسیر روشن شود. در بخش بعد به مرور مقاله میپردازیم که کوشش شده مانند مقالهای مستقل باشد.
توکنسازی داراییها: قدرتی فرای تصور
توکنیزه کردن داراییها، فرآیندی است که در آن نمایش یکتای دیجیتالی از یک دارایی بر شبکه بلاکچینی ساخته و عرضه میشود. چنین داراییهایی سالها، مراحل رشد و آزمونوخطای خود را گذراندهاند. در واقع، در چنین فرآیندی، توکنی بدل از دارایی و اطلاعات حساسش ساخته میشود که میتواند بهطور مستقیم با آن دارایی کار کرد؛ درواقع، این روند در ایده شبیه به روش سنتی رسید بدل از دارایی فیزیکی مثل طلا عمل میکند.
این روند مزایایی از جمله قابلیت برنامهریزی، ادغام فرآیندها و شفافیت دارد که موسسات مالی میتواند با تکیه بر آن کارایی عملیاتی، نوآوری، سرعت و درآمدهای خود را افزایش دهند و بهشکل بهتری به مدیریت نقدینگیهایشان بپردازند.
امروزه، میلیاردها دلار در برنامههایی مبتنیبر شبکه بلاکها، با همین روند جابهجا میشود. هرچند تاکنون سرآغازهای نادرست و چالشهای بسیاری پیش آمدهاند. بیگمان توسعه و ادغام بیشتر این فناوریها، نیازمند همکاری و همسویی بیشتر میان همه ذینفعان است.
بیایید آینده خدمات مالی را تصور کنیم؛ بیشک سهم بزرگی را باید به داراییهای دیجیتال توکنشده (Tokenized) اختصاص دهیم؛ هم بهسبب گسترش روزافزون آن و هم بهدلیل فرصتهای بیشماری از جمله دسترسی عادلانه، آنی و در هر لحظه، امکان تامین وثیقههای آنی بینالمللی.
در این روند، رییس هیئتمدیره شرکت بلکراک (BlackRock) نیز اذعان دارد که گام بعدی در صنعت مالی، همین نمادسازیهای دیجیتالی خواهد بود. بنابراین هر روز موسسات بیشتری محصولات توکنیزهشده بیشتری از اوراق قرضه گرفته تا وجوه نقدی را توسعه میدهند.
از سوی دیگر، با توجهبه بلوغ فناوریهای بلاکچینی و قابل برآورد شدن مزایایش، دیجیتال شدن داراییها روندی بازگشتناپذیر بهنظر میرسد. بااینحال، همچنان پذیرش توکنسازی داراییها، کمی دور بهنظر میرسد چراکه غلبه بر چالشهایی مانند نوسازی و هماهنگسازی زیرساختها، در سایه قوانین مالی سنگین و گسترده دشوار است. در ضمن زنجیره تامین، همواره لختی و مقاومت در برابر تغییر دارد. به همین جهت، باید انتظار داشت که روند پذیرش توکنسازی، در چند موج از کوچک تا بزرگ رخ دهد.
در ابتدا، کاربردهای ساده اما تثبیتشدهای مانند بازگشت سرمایه انباشتشده به روند توکنیزه شدن میپیوندد و سپس نوبت به کلاسهایی از داراییها میرسد که بازارهای کنونی آنها مزایای بهظاهر کمتری در این فرآیند دارند یا با چالشهای فنی و حقوقی بیشتری مواجه هستند. در ادامه همین موجهای کوچک به بزرگ مرور خواهد شد.
توکنسازی داراییها در دل امواج
بهدلیل تفاوت در مزایا، امکانسنجی، زمان تاثیرگذاری و ریسکپذیری، پذیرش توکنسازی در هر کلاس دارایی متفاوت خواهد بود. کلاسهای دارایی با ارزش بازار بزرگتر، اصطکاک فعلی بیشتر در طول زنجیره، دارای زیرساختهای بالغ کمتر یا نقدینگی کمتر از توکنسازی سود بیشتری خواهند برد. همچنین مواردی که چالشهای فنی و نظارتی کمتری دارند، امکانپذیرتر هستند.
سرمایهگذاری در توکنسازی در جاییکه هزینههای جاری ناشی از ناکارآمدی و کارایی نازل زیاد است، جذابیت کمتری دارد. در مقابل، اگر کارکردها برونسپاری شوند و صرفهجویی در مقیاس حاصل شود. بازگشت سریع سرمایه میتواند علاقه به توکنسازی را افزایش دهد.
پذیرش در یک کلاس دارایی میتواند با بهبود شفافیت نظارتی، زیرساختها و شرایط سرمایهگذاری تسهیل و تشویق شود. همچنین باید توجه داشت حتی تفاوتهای جغرافیایی نیز در شرایط و مقررات بازار برای پذیرش این فرآیند میتواند اثرگذار باشد.
کلاسهای [مختلف] دارایی و سریعترین مسیرها بهسوی پذیرش
توکنسازی بهتدریج در حال پیشرفت است و انتظار میرود با افزایش اثرات شبکه، شتاب آن نیز افزایش یابد. انتظار میرود تا پایان دهه جاری میلادی در برخی از کلاسهای دارایی، سهم بازار داراییهای توکنشده به بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار برسند؛ از جمله پول نقد و سپردهها، اوراق قرضه، صندوقهای قابل معامله. بیشتر این شکل از داراییها در حال حاضر بهدلیل کارایی بلاکچین و بررسی نظارتی، پذیرفته شدهاند.
با این توضیحات، ارزش بازارهای توکنشده در مجموع میتواند تا سال ۲۰۳۰ به دو تریلیون دلار برسد که البته برآوردها از یک تا چهار تریلیون دلار متغیر است. همچنین نتیجه گسترش داراییهای توکنشده، حذف برخی ارزهای رمزنگاریشده و استیبلکوینها از بسیاری از مبادلات است تا از شمارش مضاعف جلوگیری کند؛ چراکه چنین ارزهایی اغلب در تسویهحسابهای تجاری شامل داراییهای توکنشده استفاده میشوند.
صندوقهای سرمایهگذاری مشترک
داراییهای تحت مدیریت وجوه توکنشده در بازار پولی از یک میلیارد دلار فراتر رفته که نشانگر تقاضای قوی سرمایهگذاران در محیطی با نرخ بهره بالا است. این دست از وجوه از سوی شرکتهای سنتی مانند بلکراک و ویزدمتری (WisdomTree) و شرکتهای وب ۳ (Web3) مانند سوپراستیت (Superstate)، آندو فایننس (Ondo Finance) و میپل فایننس (Maple Finance) ارایه میشوند. بدین ترتیب ممکن است بهعنوان فروشگاههای ارزش زنجیرهای (On-Chain Capital) محبوب شوند و بهطور بالقوه با استیبلکوینها رقابت کنند. سایر صندوقهای سرمایهگذاری مشترک و ETFها میتوانند سرمایههای زنجیرهای را متنوع کنند.
صندوقهای زنجیرهای مزایای قابلتوجهی از جمله تسویهحساب آنی و ابزار پرداخت دارند. همچنین با گسترش صندوقهای توکنشده، مزیتهای عملیاتی و مرتبط-با-محصول، مانند استراتژیهای سرمایهگذاری متناسب از طریق ترکیبپذیری و کاهش خطاها و هزینهها نیز در دسترس خواهد بود. تقاضا برای وجوه توکنشده بازار پولی، تحت تاثیر نرخهای بهره، آغاز پذیرش گستردهتر برای سایر صندوقها به این شکل خواهد بود.
وامها و اوراقبهادارسازی
وامدهی برپایه بلاکچین در حال گسترش است و شرکتهایی مانند فیگر تکنولوژیز (Figure Technologies) به بازیگران اصلی بازار خط اعتباری سهام خانگی غیربانکی (HELOC) در ایالات متحده تبدیل میشوند و به میلیاردها حجم اولیه دست مییابند. آنها همراه با شرکتهای وب ۳ مانند سانتریفیوژ (Centrifuge) امکان ارایه بیش از ۱۰ میلیارد دلار وامهای بلاکچینی را تسهیل کردهاند.
انتظار میرود پذیرش توکنسازی در فرآیند استقراض، بهویژه در وامدهی و اوراقبهادارسازی وامهای زنجیرهای، رشد کند. وامدهی سنتی شامل فرآیندهای کاری فشرده و پر از واسطههای مختلف است، درحالیکه وامدهی برپایه بلاکچین مزایایی مانند پایش برخط دادهها و پرداخت برپایه قراردادهای هوشمند و کاهش هزینههای نیروی کار را فراهم میکند. همچنین چرخههای تسویه کوتاهتر و دسترسیپذیری سرمایه را تسهیل میکند؛ در نتیجه، هزینههای استقراض کاهش مییابد.
همچنین در آینده نزدیک، برپایه توکنیزه کردن داراییها، پذیرهنویسی کاملن خودکار شده و ارزیابی دادههای مالی وامگیرنده یا نظارت بر جریانهای نقدی زنجیرهای، منصفانهتر و دقیقتر انجام خواهد شد.
اوراق قرضه و صندوق(رسید)های قابل مبادله
طی دهه گذشته، بیش از ۱۰ میلیارد دلار اوراق قرضه توکنشده منتشر شده، که البته بخش کوچکی از ۱۴۰ تریلیون دلار اوراق موجود است. همچنین سهم قراردادهای بازخرید مبتنیبر بلاکچین (repos) نیز با حجم چند تریلیون دلار در ماه در آمریکای شمالی در حال افزایش است.
انتظار میرود اوراق دیجیتال بهدلیل مزایا و موانع کم رشد کند؛ بهویژه در مناطقی که خواهان توسعه بازار سرمایه هستند. چرخه اوراق قرضه کاملن توکنیزهشده میتواند کارایی عملیاتی را دستکم تا ۴۰ درصد بهدلیل وضوح داده و اتوماسیون بهبود بخشد. نتیجه آن کاهش هزینهها و افزایش سرعت صدور است که تامین مالی برخط و آنی امکانپذیر میکند.
توافقنامههای بازخرید در کانون توجه
توکنسازی در قراردادهای بازخرید (ریپو) هماکنون مزایایش را نشان میدهد. شرکتهایی مانند گلدمن ساکس (Goldman Sachs) و جیپیمورگان (J.P. Morgan) ماهانه تریلیونها دلار در این حیطه تراکنش دارند. برخلاف سایر موارد، ریپوها برای سودمند بودن به توکنسازی کامل زنجیره ارزش نیازی ندارند.
توکنکردن ذخایر بهطور عمده کارایی عملیاتی و کیفیت سرمایه را بهبود میبخشد. قراردادهای هوشمند وظایفی مانند ارزشگذاری وثیقه، شکست تسویهها و ساده کردن گزارش را خودکار میکنند. تسویهحساب آنی (Real-Time) و دادههای زنجیرهای آنی بهصورت واضح نقدینگی و کارایی سرمایه را افزایش میدهد.
این تامین نقدینگی روزانه ریسکها و هزینههای استقراض را کاهش میدهد و وامدهی کوتاهمدت از نقدینگیهای بلااستفاده را ممکن میکند. همچنین پویایی و کارایی وثیقهای را میان فعالان بازار بهینه میکند و در دسترس بودن آن را به حداکثر میرساند.
فایق آمدن بر مساله آغاز سرد
پذیرش داراییهای مالی توکنشده با مساله آغاز سرد مواجه است؛ زیرابه رشد محصولات و کاربران بیشتر برای ایجاد اثرات شبکهای نیاز دارد. درحالیکه انتشار توکنها آسان است، مقیاسپذیری به سرمایهگذاران بیشتری نیاز دارد که ارزشهای واقعی مانند صرفهجویی در هزینه، نقدینگی بالاتر یا انطباق بهبودیافته را ببینند. نقدینگی محدود از انتشار بیشتر محصولات توکنیزهشده جلوگیری میکند و هزینههایی را برای اولینهایی که سیستمهای قدیمی را حفظ میکنند، افزایش میدهد. فرآیندها و هزینههای ایجادشده نیز باعث مقاومت میشوند.
اوراق قرضه توکنیزهشده این چالش را نشان میدهد. علیرغم صدور مکرر، مزایای فعلی حداقلی و تجارت ثانویه محدود است. راهحلهای مقیاسپذیری نیازمند تلاشهای هماهنگ در شبکههای بلاکچین با عملکرد بالا است تا اهمیت مزایای کامل توکنسازی بهتر درک شود.
از سوی دیگر، باید توجه داشت درحالیکه بلاکچینهای عمومی و خصوصی موفقیتهایی را تجربه کردهاند، مشخص نیست که بیشترین حجم تراکنش متعلق به کدامیک است. در ایالات متحده، مقررات فدرال استفاده از بلاکچینهای عمومی را محدود میکند، اما در سطح جهانی، بلاکچینی مانند اتریوم بهدلیل نقدشوندگی و ترکیبپذیری بالا در مرکز توجهها است. انتخاب بین شبکههای عمومی و خصوصی همچنان ادامه دارد.
مسیر رو به جلو
توکنسازی داراییهای مالی در حال طی کردن مراحل اولیه خود مشابه فناوریهایی مانند اینترنت و کارتهای اعتباری است. رشد سریع اولیه مورد انتظار بود که با انتشار محصولات توکنیزهشده در سالهای اخیر آغاز شده است. ضمن اینکه تا سال ۲۰۳۰ حجم این داراییها ممکن است سالانه ۷۵ درصد رشد کنند، که بهطور طبیعی سوی پذیرندگان اولیه رهبری میشود.
فعالان اولیه میتوانند سهم بازار را به دست آورند و استانداردهایی را تعیین کنند، اما با خطراتی از جمله هزینههای بالا، گامهای نخستین و مقررات نامشخص روبهرو هستند. با توسعه زیرساختها و مقررات، توکنسازی میتواند ارزش و پذیرش بازارها را بهمیزان قابلتوجهی افزایش دهد و به نفع کسانی باشد که زودتر به جریان نوآوری بپیوندند.
