گفتوگوی بلاگر روسی با محمد مرندی درباره اهمیت عضویت ایران در بریکس
«لِنا پتروا» (Lena Petrova) بلاگر روسی که در مورد مسایل دنیای مالی، اقتصاد و ژئوپلتیک به تحقیق مشغول است،
با «محمد مرندی» استادتمام ادبیات انگلیسی دانشگاه تهران، گفتوگو کرده که در این مقاله به بررسی این مصاحبه میپردازیم.
عناوین این مقاله:
در این مصاحبه مرندی در پاسخ به سوالات پتروا، به بررسی اهمیت عضویت ایران در بریکسپلاس (BRICS+) و تاثیرات آن بر اقتصاد ایران پرداخته است. همچنین به تحلیل عوامل موثر بر ایجاد مکانیسمهای تجاری جایگزین توسط کشورهای مختلف، نقش ایالات متحده در تضعیف هژمونی مالی خود و روابط بین کشورهای عضو بریکسپلاس پرداخته میشود. درنهایت، تلاشهای ایران برای گسترش روابط با کشورهای جنوب جهانی و تاثیر تحریمهای اقتصادی بر این روابط مورد بررسی قرار میگیرد.
مرندی در بخش دیگری از مصاحبه به تحلیل دقیقتری از مزایا و چالشهای عضویت ایران در بریکس میپردازد. او معتقد است این عضویت میتواند به تقویت روابط ایران با کشورهای عضو و کاهش وابستگی به اقتصادهای غربی کمک کند.
مرندی همچنین به اهمیت ایجاد روابط اقتصادی قویتر با چین و روسیه اشاره میکند و میگوید که این همکاریها میتواند به توسعه صنایع و زیرساختهای ایران کمک کند.
او بر این باور است که ایران میتواند از طریق همکاریهای علمی و فناوری با کشورهای بریکس، ظرفیتهای علمی و صنعتی خود را تقویت کند و به پیشرفتهای قابل توجهی دست یابد.
اما قبل از پرداختن به مصاحبه، به بررسی افق موجودیت ایران بهعنوان کشوری درحال توسعه در اتحادیه بریکس (BRICS) میپردازیم.
عضویت ایران در بریکس
ایران در سال ۲۰۲۳ بهطور رسمی به عضویت بریکس درآمد، که اتفاق مهمی در روابط بینالمللی کشور محسوب میشود. این عضویت به ایران امکان میدهد تا مسیرهای جدیدی برای همکاری اقتصادی، تجارت و سرمایهگذاری باز کند. با توجهبه ذخایر عظیم نفت و گاز ایران، ادغام ایران در بریکس میتواند به امنیت انرژی کشورهای عضو کمک کند. پیشبینی میشود این همکاری ایران را در مواجهه با چالشهای اقتصادی جهانی، بهویژه تحریمهای بینالمللی، یاری رساند.
ایران دارای دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی و چهارمین ذخایر بزرگ نفت خام در جهان است. این منابع غنی انرژی میتوانند نقش مهمی در تامین نیازهای انرژی کشورهای بریکس ایفا کنند. افزونبر این، موقعیت جغرافیایی ایران که در تقاطع راههای مهم تجاری قرار دارد، میتواند به تقویت شبکههای تجاری بینالمللی کمک کند. عضویت در بریکس همچنین فرصتی برای ایران فراهم میکند تا از طریق تبادل دانش و فناوری با کشورهای عضو، ظرفیتهای صنعتی و علمی خود را تقویت کند.
چشمانداز آینده
با پیوستن ایران به بریکس، چند مزیت و چالش بالقوه پیش رو وجود دارد. از نظر اقتصادی، ایران میتواند از بریکس برای دسترسی بهتر به بازارها، منابع مالی و پیشرفتهای فناوری بهرهبرداری کند. از نظر سیاسی، این عضویت به ایران فرصتی میدهد تا صدای خود را در مجامع جهانی تقویت و بهسوی یک نظم جهانی چندقطبی بلند کند.
پیوستن ایران به بریکس میتواند بهعنوان فرصتی برای کاهش وابستگی به صادرات نفت و گاز و توسعه بخشهای دیگر اقتصاد مانند صنعت، کشاورزی و خدمات باشد. با این حال، همسو شدن با سیاستهای اقتصادی و منافع ژئوپلیتیکی کشورهای دیگر عضو بریکس ممکن است برخی چالشها را به همراه داشته باشد.
در عین حال، ایران میتواند از تجربیات و دانش کشورهای بریکس در زمینههای مختلفی مانند فناوری اطلاعات، پزشکی و آموزش بهرهبرداری کند. اما باید توجه داشت همکاری موثر با کشورهای دیگر عضو بریکس، نیازمند تعاملات دیپلماتیک قوی و مدیریت هوشمندانه است.
در ادامه، پرسش و پاسخ پتروا و مرندی درباره عضویت ایران در بریکس آمده است.
پتروا- اهمیت عضویت ایران در بریکسپلاس برای اقتصاد این کشور چیست؟
مرندی- عضویت ایران در بریکس پلاس بهمعنای گسترش روابط اقتصادی با اکثریت جهانی است که میتواند به کاهش تاثیر تحریمهای اقتصادی غرب و بهبود وضعیت اقتصادی ایران کمک کند. این عضویت همچنین به ایران اجازه میدهد تا از طریق سیستمهای مالی جایگزین، تجارت خود را بدون وابستگی به دلار آمریکا و موسسات مالی غربی انجام دهد.
این موضوع باعث میشود ایران بتواند با کشورهای متعددی که عضو بریکسپلاس هستند، بهویژه چین و روسیه، روابط اقتصادی خود را تقویت و از فرصتهای جدید تجاری و سرمایهگذاری بهرهبرداری کند.
پتروا- چه عواملی باعث شده که کشورهای مختلف جهان بهدنبال ایجاد مکانیسمهای تجاری جایگزین باشند؟
مرندی- سیاستهای تحریمی شدید ایالات متحده و متحدانش، که شامل مصادره داراییهای کشورهای مختلف و تحریمهای فلجکننده میشود، انگیزهای قوی برای کشورها ایجاد کرده است تا مکانیسمهای تجاری جایگزین و موسسات مالی جدیدی ایجاد کنند. این موضوع بهویژه برای کشورهایی که مایل به تجارت با ایران، روسیه و چین هستند، اهمیت دارد.
از سوی دیگر، افزایش نارضایتی از نظام مالی تحت رهبری آمریکا و نگرانی از استفاده ابزاری از دلار در مناقشات بینالمللی نیز باعث شده تا کشورها بهدنبال ایجاد سیستمهای جایگزین باشند که امنیت بیشتری برای تجارت بینالمللی فراهم کند.
پتروا- نقش ایالات متحده در تضعیف هژمونی مالی خود چیست؟
مرندی- ایالات متحده با اعمال تحریمها و مصادره داراییها، در واقع خود باعث تضعیف هژمونی مالیاش شده است. این اقدامات باعث شده تا کشورهای مختلف بهدنبال جایگزینهایی برای سیستم مالی تحت کنترل آمریکا باشند و تجارت خود را بدون استفاده از دلار آمریکا انجام دهند.
این روند بهتدریج موجب تضعیف جایگاه دلار بهعنوان ارز ذخیره بینالمللی شده و امکان ظهور ارزهای جایگزین را فراهم میآورد. همچنین، افزایش تعداد کشورهایی که بهدنبال ایجاد مکانیسمهای مالی و تجاری مستقل از سیستمهای آمریکایی هستند، میتواند به کاهش نفوذ اقتصادی و سیاسی ایالات متحده در سطح جهانی منجر شود.
پتروا- روابط بین کشورهای عضو بریکسپلاس چگونه تقویت میشود؟
مرندی- کشورهایی مانند چین، روسیه، ایران و دیگر اعضای بریکسپلاس با داشتن منابع عظیم و نیروی کار باانگیزه، از طریق مکانیسمهای جدید تجاری و مالی با یکدیگر همکاری میکنند. این همکاریها شامل هماهنگی در صادرات نفت و گاز و استفاده از ارزهای دیگر بهجای دلار آمریکا میشود.
همچنین، برگزاری نشستهای منظم بین رهبران این کشورها و ایجاد نهادهای مشترک مالی، از جمله بانک توسعه جدید بریکس، به تقویت بیشتر روابط کمک میکند. بهعلاوه، این کشورها از طریق توافقنامههای دوجانبه و چندجانبه، سیاستهای تجاری و اقتصادی هماهنگتری را دنبال میکنند که باعث تقویت همکاریهای اقتصادی و سیاسی بین آنها میشود.
پتروا- تاثیر تحریمهای آمریکا بر روابط ایران با کشورهای دیگر چگونه بوده است؟
مرندی- تحریمهای آمریکا باعث شده ایران بهدنبال روابط نزدیکتر با کشورهای جنوب جهانی باشد. این کشورها بهدلیل تجربه مشترک تحریمها، تمایل دارند تا با یکدیگر همکاری و از سیستمهای مالی و تجاری جایگزین استفاده کنند.
تحریمها همچنین ایران را مجبور کرده تا بهدنبال راهحلهای خلاقانه برای تجارت و مبادلات مالی خود باشد؛ از جمله استفاده از ارزهای محلی و ایجاد شبکههای تجاری جایگزین. این روند بهنوبه خود باعث تقویت روابط ایران با کشورهایی مانند چین، هند، روسیه و کشورهای آفریقایی شده است که بهدنبال کاهش وابستگی به دلار و سیستمهای مالی غربی هستند.
پتروا- اهمیت سازمانهایی مانند سازمان همکاری شانگهای و بریکسپلاس برای ایران چیست؟
مرندی- سازمانهایی مانند سازمان همکاری شانگهای و بریکسپلاس فرصتی برای ایران فراهم میکنند تا با کشورهای جنوب جهانی تعامل بیشتری داشته باشد و روابط اقتصادی و سیاسی خود را گسترش دهند. این سازمانها به ایران امکان میدهند تا درک بهتری از سیاستها و اولویتهای دیگر کشورها پیدا کرده و از مکانیسمهای تجاری و مالی جایگزین بهرهبرداری کند.
عضویت در این سازمانها همچنین به ایران کمک میکند تا در مواجهه با تحریمهای اقتصادی، حمایت بینالمللی بیشتری کسب کرده و به بازارهای جدید دسترسی پیدا کند. بهعلاوه، این سازمانها بستری برای تبادل تجربیات و دانش فنی بین کشورهای عضو فراهم میآورند که میتواند به توسعه و پیشرفت اقتصادی ایران کمک کند.
پتروا- اهداف اصلی ایران بهعنوان یک عضو بریکسپلاس چیست؟
مرندی- اهداف اصلی ایران شامل گسترش تجارت، دور زدن دلار آمریکا و موسسات مالی غربی و ایجاد سیستمهای بهتر برای تجارت است. ایران همچنین بهدنبال بهبود روابط با کشورهای جنوب جهانی و استفاده از پتانسیلهای نادیده گرفتهشده این کشورها است.
علاوه بر این، ایران امیدوار است با عضویت در بریکسپلاس بتواند به تثبیت موقعیت خود در منطقه و جهان کمک کند و از حمایت سیاسی و اقتصادی کشورهای عضو در مواجهه با چالشهای بینالمللی بهرهمند شود. یکی دیگر از اهداف مهم ایران، جذب سرمایهگذاری خارجی و انتقال فناوریهای پیشرفته از کشورهای عضو بریکسپلاس به داخل کشور است که میتواند به رشد و توسعه اقتصادی پایدار کمک کند.
پتروا- تاثیر دیدارهای رهبران کشورهای عضو بریکسپلاس بر روابط بینالمللی چیست؟
مرندی- دیدارهای رهبران کشورهای عضو بریکسپلاس فرصتهایی برای گفتوگو و درک متقابل فراهم میآورد که به بهبود روابط و هماهنگی بین این کشورها کمک میکند. این دیدارها همچنین باعث تغییر تصورات و افزایش شناخت واقعی کشورها از یکدیگر میشود.
این تعاملات منظم به رهبران کشورها امکان میدهد تا درباره مسایل مشترک و چالشهای جهانی بحث و تبادل نظر کنند و راهکارهای مشترکی برای حل مشکلات بیابند. همچنین، این دیدارها به تقویت همکاریهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بین کشورهای عضو بریکسپلاس کمک میکند و میتواند به ایجاد یک جبهه متحد در برابر نفوذ و هژمونی غربی منجر شود.
پتروا- وضعیت فعلی روابط ایران با کشورهای دیگر جنوب جهانی چگونه است؟
مرندی- ایران در سالهای گذشته تلاش زیادی برای گسترش روابط با کشورهای جنوب جهانی انجام داده است. سفرهای رییسجمهور ایران به آفریقا، آمریکای لاتین، آسیا و سایر مناطق نشاندهنده اولویت بالای این روابط در سیاست خارجی ایران است. این روابط شامل توافقنامههای تجاری، سرمایهگذاریهای مشترک و همکاریهای اقتصادی و فنی است که میتواند به بهبود وضعیت اقتصادی ایران کمک کند.
همچنین این کشورها بهدلیل تجربههای مشابه در مواجهه با چالشهای اقتصادی و سیاسی، تمایل بیشتری به همکاری با ایران نشان میدهند. بهطور کلی، روابط ایران با کشورهای جنوب جهانی در مسیر رو بهرشدی قرار دارد و این کشورها بهعنوان شرکای استراتژیک برای ایران محسوب میشوند.
پتروا- با تغییر رییسجمهور ایران، آیا باید منتظر تغییر در سیاستهای اقتصادی و تجاری باشیم؟
مرندی- اگرچه هر رییسجمهوری سبک خاص خود را دارد، اما به نظر میرسد یک عنصر قوی از تداوم در سیاست خارجی ایران وجود دارد. سیاست تقویت روابط با جنوب جهانی و تلاش برای دور زدن تحریمهای اقتصادی احتمالن ادامه خواهد داشت.
این تداوم بهدلیل نیاز اساسی ایران به گسترش روابط اقتصادی و تجاری با کشورهای غیرغربی است که میتواند به کاهش وابستگی به سیستمهای مالی و تجاری تحت کنترل آمریکا کمک کند. همچنین سیاستهای کلی نظام جمهوری اسلامی ایران در جهت مقابله با تحریمها و تقویت استقلال اقتصادی، احتمالن تغییرات چشمگیری نخواهد داشت.
سخن پایانی
عضویت ایران در بریکسپلاس و تلاش برای گسترش روابط با کشورهای جنوب جهانی نشاندهنده تحولی استراتژیک در سیاست خارجی و اقتصادی این کشور است. با توجهبه تحریمهای شدید اقتصادی توسط غرب، ایران بهدنبال جایگزینهایی برای سیستم مالی تحت کنترل آمریکا است. از طریق تعامل با سازمانهایی مانند بریکسپلاس و سازمان همکاری شانگهای، ایران امیدوار است تا وابستگی خود به دلار آمریکا را کاهش دهد.
